Πρῶτα ἐξάγεται ὁ ἀμνός πού συμβολίζει καὶ τύποι τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Δεύτερον ἐξάγεται ἡ τριγωνικὴ μερίδα τῆς Θεοτόκου.
Τρίτον ἐξάγονται οἱ μερίδες τῶν ἐννέα ταγμάτων, δηλαδὴ πάντων καὶ πασῶν τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας (πρόκειται γιά ἐννέα τριγωνικὲς μερίδες).
Τέταρτον ἐξάγεται ἡ μερίδα ὑπὲρ τοῦ οἰκείου Ἐπισκόπου (Πατριάρχου, Ἀρχιεπισκόπου, Μητροπολίτου για τὰ δεδομένα τῆς Ἑλλάδας) καὶ …
πέμπτον ἐξάγονται οἱ μερίδες τῶν ζώντων καὶ κεκοιμημένων, τῆς θριαμβεύουσας καὶ τῆς στρατευμένης Ἐκκλησίας (πρόκειται γιά μαργαρίτες, μικρὰ δηλ. ψίχουλα).
Τὰ ὑπόλοιπα τῶν ἄρτων (προσφόρων) ποὺ προσκομίζονται στην Πρόθεση εἶναι αὐτά που ὀνομάζουμε Ἀντίδωρα.
Τὸ μέγεθος τῶν Ἀντιδώρων κατὰ τή Θείᾳ Λειτουργίᾳ δέν μπορεῖ νά εἶναι ἰδιαίτερα μεγάλο, ἀλλὰ τέτοιο πού νά ἐπαρκεῖ ὥστε νά διανέμεται σὲ ὅσους δέν μετέλαβαν τῶν ἀχράντων Μυστηρίων, οἱ ὁποῖοι, σύμφωνα μὲ τὸν ἅγιο Συμεὼν Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, «πάντες ἐκείνου (ἐνν. τοῦ Σώματος καὶ Αἵματος Χριστοῦ, δηλ. τοῦ Δώρου) ἱκανοὶ μεταχεῖν τοῦτο (δηλ. τὸ ἀντίδωρον) δίδονται ἀντ’ ἐκείνου» (Συμεὼν Θεσ/νίκης, P.G. 155, 301D), ποὺ εἶναι καὶ τὸ κύριο Δῶρον τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ μετοχὴ στόν ἁγιασμὸ τοῦ Θεοῦ ἔρχεται σὲ κάθε πιστὸ ἄνθρωπο μέσα ἀπὸ τὰ αἰσθητὰ καὶ ὁρώμενα πράγματα.
Ὁ ἄνθρωπος ἀνάγεται στά Θεϊκὰ μέσα ἀπὸ τὰ αἰσθητά. Για τὸν λόγο αὐτὸ καὶ τὸ Ἀντίδωρο πού εἶναι μετοχὴ ἁγιασμοῦ Θεοῦ γίνεται μὲ τήν μεταλήψη αὐτοῦ τοῦ αἰσθητοῦ ἄρτου. Σχετικὰ ὁ ἅγιος Συμεὼν Θές/νίκης ἀναφέρει: «Ἐπεὶ δὲ καὶ δι’ αἰσθητῶν τινῶν ὡς σῶμα περικειμένοις τὸν ἁγιασμὸν ἔδει λαβεῖν, διὰ τοῦ ἀντιδώρου γίνεται» (Συμεὼν Θεσ/νίκης. P.G. 155, 745D).
Ἡ Ἐκκλησία ὁρίζει ὁ πιστὸς νά λαμβάνει κάθε φορὰ Δῶρο, δηλ. τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἴδια δέν ἐπιθυμεῖ ὅμως καὶ ἐκεῖνοι πού δέν εἶναι προετοιμασμένοι γιά τή μετοχή τοῦ Δώρου, νά φεύγουν ἀπ’ αὐτὴν χωρὶς νά λαμβάνουν κάτι. Εἶναι τὸ Ἀντίδωρον μιά πράξη ἀγάπης καὶ φιλανθρωπίας γιά ὅλους ἐκείνους τοῦ ἀναξίους τῆς μετοχῆς.
Καὶ μπορεῖ τὸ Ἀντίδωρο νά μὴν εἶναι τὸ ἴδιο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ὅμως εἶναι ἄρτος «ἠγιασμένος» γιατὶ σφραγίστηκε ὁλόκληρος (ὁ ἄρτος) μὲ τή λόγχη καὶ δέχθηκε ἀπὸ τὸ λειτουργοῦντα καὶ προσκομίζοντα Ἱερέα τὰ ἅγια λόγια.
Ὁ ἅγιος Συμεὼν Θεσ/νίκης ἀναφέρει «Ἐπεὶ καὶ ἡγιασμένος ἐστὶ καὶ οὖτος ἄρτος, σφραγιζόμενός τε τῇ λόγχῃ, καὶ ἱερὰ δεχόμενος ῥήματα» (Συμεὼν Θεσ/νίκης P.G. 155, 304Α). Πρόκειται περὶ «δωρεᾶς θείας πάροχον» (Συμεὼν Θεσ/νίκης P.G. 155, 304Α).
Τὸ Ἀντίδωρο τρώγεται ἐκείνη τὴν ὥρα πού λαμβάνεται, ὅταν ὁ χριστιανός πού τὸ λαμβάνει εἶναι ἀπὸ τὸ πρωὶ νηστικός. Πάντως κανένας πιστὸς δέν πρέπει νά ἀναχωρεῖ ἀπὸ τὸ Ναὸ μετὰ τὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας, χωρὶς νά λάβει τὸ Ἀντίδωρον ἀπὸ τὸ χέρι τοῦ λειτουργοῦντος Ἱερέως.
Εἶναι κακὴ συνήθεια να διανέμεται τὸ Ἀντίδωρο στό παγκάρι ἀπὸ τοὺς Ἐκκλησιαστικοὺς Ἐπιτρόπους πού εἶναι λαϊκοί, εἴτε νά λαμβάνεται δι’ αὐτοεξυπηρετήσεως ἀπὸ τοὺς ἰδίους τοὺς πιστούς. Λαμβάνοντας μόνος του κανεὶς τὸ Ἀντίδωρο στερεῖται τῆς εὐκαιρίας νά λάβει τὴν εὐλογία τοῦ Λειτουργοῦντος Ἱερέως.
Ὁ ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας σημειώνει χαρακτηριστικά: «Οἱ δὲ (πιστοί) σὺν εὐλαβείᾳ πάσῃ δέχονται (τὸ Ἀντίδωρον) καὶ καταφιλοὺν τὴν δεξιάν, ὡς ἂν προσφάτως ἁψαμένην τοῦ Παναγίου Σώματος τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καὶ τὸν ἐκεῖθεν ἁγιασμὸν καὶ δεξαμένην καὶ μεταδοῦναι τοῖς ψαύουσι δυναμένην» (Νικολάου Καβάσιλα, Εἰς ἑρμηνείαν τῆς Θείας Λειτουργίας, κεφ. μστ΄).
Ἐπειδὴ γιά τὸ πρόσφορο ὑπάρχει ὁ συμβολισμὸς ὅτι θεωρεῖται τὸ σῶμα τῆς Παναγίας, γιά αὐτὸ τὸ σχῆμα τοῦ προσφόρου εἶναι στρογγυλό, ὁμοιάζοντας μὲ τὴν κοιλία τῆς Παναγίας ἀπ’ τὴν ὁποία ἐξάγεται ὁ Χριστός, ὁμοίως καὶ τὸ Ἀντίδωρο συμβολίζει τὸ σῶμα τῆς Ἀειπαρθένου Παναγίας.
Ὁ ἱερέας ὅταν μοιράζει τὸ Ἀντίδωρο στούς πιστοὺς λέει τὴν εὐχή: «Εὐλογία Κυρίου καὶ ἔλεος ἔλθοι ἐπὶ σέ», σὲ κάθε χριστιανό που προσέρχεται. Καὶ μὲ τὴν εὐχὴ αὐτὴ προσφέρει μία ἀκόμη εὐλογία, στίς ἄλλες δύο πού εἶναι αὐτὸ τοῦτο τὸ Ἀντίδωρο καὶ ὁ ἀσπασμὸς τοῦ χεριοῦ του.
Πολλοὶ πιστοὶ ζητοῦν, κατὰ τὴν στιγμή πού λαμβάνουν τὴν προσωπικὴ τους μερίδα Ἀντιδώρου ἀπὸ τὸν Ἱερέα, νά λάβουν καὶ ἄλλα περισσότερα Ἀντίδωρα γιατὶ θέλουν να μεταλαμβάνουν ἀπὸ αὐτὸ ὄλες τις ἡμέρες τῆς ἑβδομάδας πού δέν μποροῦν νά μετέχουν στήν Ἐκκλησία. Καλὴ καὶ εὐλογημένη αὐτὴ ἡ συνήθεια. Ὅμως τὸ Ἀντίδωρον εἶναι ἀντὶ τῆς μετοχῆς τῶν ἀχράντων Μυστηρίων στή συγκεκριμένη μέρα, χρόνο καὶ τόπο τελέσεως τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Μαζὶ μὲ τὸν ἐκκλησιασμὸ ἔρχεται ἢ τὸ Δῶρο, ἢ τὸ Ἀντίδωρον.
Ἐκτὸς τοῦ ἐκκλησιασμοῦ ποία ἡ θέση του;
Ἀκόμη συνηθίζεται ἀπὸ πολλοὺς Ἱερεῖς, ἐξαιτίας παλαιοτέρων συνηθειῶν ἀπὸ προκατόχους Ἱερεῖς, να μοιράζουν μαζὶ μὲ τὸ Ἀντίδωρον τὰ λεγόμενα «Ὑψώματα».
Τὸ «Ὕψωμα», κατ’ ἀκρίβειαν τῆς λέξεως, εἶναι ὅ,τι ὑψώνεται ἀπὸ τοὺς ἄρτους στήν Ἁγία Πρόθεση καὶ προσκομίζεται. Ἡ δικαιολογία ἀπὸ μερίδα κληρικῶν πού διανέμουν «Ὑψώματα» ἐστιάζεται στό γεγονὸς ὅτι ἀποτελοῦν «πνευματικὰ ἔπαθλα» γιά ὅσους ἐκ τῶν πιστῶν ἐνασχολοῦνται μὲ τὰ ἅγια πράγματα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ διανομὴ τῶν «Ὑψωμάτων» διατείνονται μερικοὶ ὅτι δημιουργεῖ ἅμιλλα πνευματικοῦ χαρακτῆρα.
Ἄλλοι πάλι ἐκ τῶν πιστῶν, σὲ περιόδους νηστείας βαστοῦν τὸ λεγόμενο «τριήμερο» καὶ δέν τρῶνε γιά τρεῖς ἡμέρες τίποτε ἄλλο παρεκτὸς τοῦ Ἀντιδώρου κάθε πρωὶ ἢ κατὰ τὴν Θ΄ Ὥρα, δηλ. στίς 3 μ.μ.
Ὄλες αὐτὲς εἶναι εὐλογημένες συνήθειες πού προέρχονται ἀπὸ τὴν ἐκτιμήσῃ τῆς σημασίας καὶ τῆς ἀξίας πού ἔχει ὁ εὐλογημένος αὐτὸς ἄρτος τῆς προσφορᾶς. Ὁ Μέγας Ἁγιασμὸς τῶν Θεοφανείων πίνεται πρὶν ἀπὸ τὴν λήψη τοῦ Ἀντιδώρου.
Ἀκόμη ὑπάρχει ἡ εὐλαβικὴ συνήθεια μερικῶν πιστῶν νά ζητοῦν τὸ ὕψωμα τῆς Θείας Λειτουργίας τῆς Μεγάλης Πέμπτης γιά εὐλογία γιά ὅλο τὸ χρόνο. Αὐτὴ ἡ πράξῃ φαίνεται ὅτι ἔχει ἐπιδράσει ἀπὸ τὴν ἐξαγωγὴ τοῦ ἀμνοῦ τῆς Μεγάλης Πέμπτης γιά τή Θείᾳ Κοινωνίᾳ τῶν ἀσθενῶν. Κι αὐτὴ ἡ συνήθεια ἐντάσσεται στήν ἁπλοϊκὴ εὐλάβεια τῶν πιστῶν.
Τέλος πρέπει νά σημειώσουμε καὶ τὴν σημασία τῆς μετ’ εὐλαβείας βρώσεως τοῦ Ἀντιδώρου πού δείχνει καὶ τὸν προσωπικό, κατ’ ἐπιγνώση σεβασμὸ τοῦ ἐσθίοντος «μετὰ φόβου Θεοῦ».
Αναρτήσεις
