"Πάλιν νεοφανείς Μάρτυρες εις την Εκκλησίαν του Χριστού".

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

«Πάλιν νεοφανείς Μάρτυρες εις την Εκκλησίαν του Χριστού, και πάλι εορτήν και πανήγυρις»¹.

Με αυτούς τους λόγους ένας φιλάγιος αγιορείτης μοναχός, ο οποίος συνέγραψε το μαρτύριο αγιορειτών Νεομαρτύρων, αρχίζει το εγκώμιό του στις ιερές μορφές τους.

Κυριακή τρίτη από την εορτή της Πεντηκοστής και ο ιερός συναξαριστής μας υπενθυμίζει : «Μνήμη πάντων των Νεοφανών του Χριστού Μαρτύρων των μετά την άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως μαρτυρησάντων»².

Αξίζει λοιπόν να σταθούμε με πολύ σεβασμό στις μαρτυρικές τους μορφές, αφού στάθηκαν ως στύλοι και πύργοι σε πνευματικά άνυδρες εποχές, αλλά και ως αντίσταση και ανάχωμα ενάντια στην παρουσία του εξισλαμισμού.

Και πρώτον, ποιοί είναι οι Νεομάρτυρες;

Είναι οι περισσότεροι λαϊκοί, απλοί άνθρωποι της καθημερινής ζωής. Άνδρες και γυναίκες με διάφορα επαγγέλματα, οι οποίοι όμως διέθεταν απλότητα, ευλάβεια και κυρίως θερμή πίστη στο πρόσωπο του Χριστού.

Στη χορεία αυτή ανήκουν, ακόμη, Κληρικοί παντός βαθμού • Πατριάρχες, όπως ο Άγιος Γρηγόριος ο 5ος και ο Άγιος Κύριλλος ο 6ος, Επίσκοποι, όπως ο Άγιος Σεραφείμ Επίσκοπος Φαναρίου, Πρεσβύτεροι, όπως ο Άγιος Ζαχαρίας από την Προύσα, Διάκονοι και Μοναχοί, όπως ο Άγιος Ιάκωβος ο εκ Καστορίας και πάρα πολλά άλλα πρόσωπα εκ του ιερού καταλόγου και μη.

Όλοι αυτοί δε, όταν ήρθε η μεγάλη στιγμή και η ώρα του μαρτυρίου και της μαρτυρίας, έμειναν πιστοί έως θανάτου χωρίς να αρνηθούν την ιδιότητα του Χριστιανού, μα πολύ περισσότερο την αγάπη τους στο πρόσωπο του Χριστού. Θα μπορούσαν και αυτοί μαζί με το βετεράνο του χριστιανικού στίβου, τον Απόστολο Παύλο, να επαναλάβουν : «Τις ημάς χωρίσει από της αγάπης του Χριστού; Θλίψις ή στεναχωρία ή διωγμός ή λιμός ή γυμνότης ή κίνδυνος ή μάχαιρα;»³.

Και οι αφορμές γι’ αυτό το μαρτύριο και την ομολογία του ονόματος του Χριστού, που τους οδηγούσε τελικά στον ένδοξο θάνατο ως έκφραση της πλέον σθεναρής αντίστασης του υποδούλου γένους προς τον κατακτητή, ήταν πολλές και προκαλούνταν συχνά-πυκνά από τους κατακτητές.

Αν κάποιος φορούσε ενδύματα τουρκικά, τα θεωρούσαν ως επιθυμία να αλλάξει θρήσκευμα. Αν ακόμη κάποιος έλεγε τυχαία την ισλαμική ομολογία πίστεως, οι Αγαρηνοί είχαν τη γνώμη ότι αυτό ήταν ένα δείγμα ότι έγινε μωαμεθανός. Έτσι άρχιζαν την διαδικασία του εξισλαμισμού κατ΄ αρχήν με καλούς τρόπους, με κολακείες και υποσχέσεις και με την προοπτική ότι ο εξωμότης θα ζούσε ευχάριστα την υπόλοιπη ζωή του. Εάν δεν υπέκυπτε, τότε τον υπέβαλλαν σε πολλές ανακρίσεις και φοβερά μαρτύρια προκειμένου να αλλαξοπιστήσει. Και εκείνοι οι καρτερόψυχοι, όπως γράφει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ως επόμενοι των Αγίων Μαρτύρων, έμειναν σταθεροί στην πίστη τους, δείχνοντας συγχρόνως την αποστροφή τους στην μωαμεθανική θρησκεία.

Δεύτερον. Οι ανακρίσεις και τα μαρτύρια, στα οποία υποβάλλονταν, ήταν φοβερά. Ομοιάζουν με τα μαρτύρια των παλαιών Μαρτύρων όπως αυτά περιγράφονται στα ιερά Συναξάρια. Ιστορικοί και περιηγητές της εποχής, όπως ο Γάλλος Πουκεβίλ, μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Περιγράφοντας το μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου του Καστοριέως, ο Γάλλος αυτός περιηγητής λέγει χαρακτηριστικά : «τιμωρήθη δια βασάνων, ας δεν δύναμαι να διηγηθώ καθ’ ολοκληρίαν»⁴. Εκείνη τη δύσκολη ώρα, οι Μάρτυρες είχαν στραμμένο το βλέμμα τους στο πρόσωπο του Χριστού και στον λόγο Του: «πας ουν όστις ομολογήσει εν εμοί έμπροσθεν των ανθρώπων, ομολογήσω καγώ εν αυτώ έμπροσθεν του πατρός μου του εν ουρανοίς»⁵.

Η συμπεριφορά τους ήταν απλή και τα λόγια τους μετρημένα. «Δεν τουρκίζω. Εις την πίστην των Χριστιανών εγεννήθηκα και εις αυτήν θέλω να αποθάνω»⁶. Έτσι, στα πρόσωπά τους βλέπουμε το θάρρος, την ευψυχία, την υπομονή και την καρτερία. Γι’ αυτό και οι συντάκτες των μαρτυρίων τους τους χαρακτηρίζουν ως γενναιόψυχους και καρτερόφρονες, έχοντας τις ώρες αυτές ως μόνιμο σύντροφο τη θεϊκή παρουσία της χάριτος του Θεού. Μάλιστα και στη φυλακή, που ήταν κλεισμένοι, τα πρόσωπά τους φώτιζε ένα ουράνιο φως, όπως μας διηγείται ο Άγιος Νικόδημος για την Αγία Νεομάρτυρα Κυράννα.

Όδευαν, ακόμη, το δρόμο προς τον τόπο της τελειώσεως και του φρικτού μαρτυρίου τους με τη χαρά ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους, όπως ακριβώς συνέβη και με τον Άγιο Νεομάρτυρα Γεώργιο που μαρτύρησε στα Ιωάννινα και με τους τρεις Καστοριανούς Νεομάρτυρες, τον Ιωάννη (Νούλτζο) και τους συντρόφους του που τους κρέμασαν στη μεγάλη λεύκα της τότε αγοράς της Καστοριάς.

Τρίτον. Αμέσως μετά το φρικτό τους μαρτύριο, οι Χριστιανοί τούς τιμούσαν ως Αγίους, γι’ αυτό και έψαλλαν μία ειδική Ακολουθία, αλλά και προσπαθούσαν να πάρουν τα Ιερά Λείψανά τους, ώστε να τα ενταφιάσουν ως Λείψανα Μαρτύρων και ηρώων της πίστεως. Γράφει ο περίφημος αγιογράφος και λογοτέχνης Φώτης Κόντογλου για το μαρτύριο του Αγίου Νεομάρτυρος Γεωργίου του Χιοπολίτου που μαρτύρησε στο Αϊβαλί : «Τότε ούλος εκείνος ο κόσμος χύθηκε σαν παλαβός απάνου στο ζεστό κορμί. Κι άλλος σφούγγιζε το αίμα, άλλος ανεσπαζότανε τ’ άγιο λείψανο, άλλος ξέσκιζε ένα κομμάτι από το ρούχο του, άλλος δόξαζε το Θεό. Μάταια (οι Τούρκοι) τους χτυπούσανε με τα ραβδιά και τους κλωτσούσανε»⁷.

Ακόμη, για τον Άγιο Γεώργιο τον εν Ιωαννίνοις αθλήσαντα, ο βιογράφος του λέγει ότι : «έφεραν το λείψανό του στη Μητρόπολη όπου ήταν όλο το πλήθος των χριστιανών και με όλη την εκκλησιαστική παράταξη και με δάκρυα το ενταφίασαν με χαρά και δόξα της αμωμήτου πίστεως και καταισχύνη των Αγαρηνών»⁸.

Έτσι, η παρουσία αυτών των Κληρικών, των Μοναχών και των απλών ανθρώπων συγκράτησε τη χριστιανική πίστη στα δύσκολα εκείνα χρόνια και η θυσία τους και το μαρτύριό τους ήταν το πλέον ισχυρό όπλο, μεγαλύτερο ακόμη από πολλές διδασκαλίες και νουθεσίες.

Με αυτόν τον τρόπο έγιναν οι πρόμαχοι της ελευθερίας, της σκέψεως και της συνειδήσεως, αλλά συγχρόνως και οι πρόμαχοι της ελληνικής ανεξαρτησίας. Γι’ αυτό πολύ σωστά γράφει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ότι «το ασθενές ημών γένος θριάμβευσε των δυναστών τας αρχάς και τας εξουσίας του σκότους»⁹.

Πολύ περισσότερο, είναι οι αληθινά ελεύθεροι άνθρωποι, αλλά συγχρόνως και οι διδάσκαλοι της αληθινής ελευθερίας, δηλαδή της εσωτερικής, της εν Χριστώ ελευθερίας. Που σημαίνει απαλλαγή από τα πάθη και κοινωνία με το πρόσωπο του Χριστού.
-----------
Γιορτάζουμε σήμερα τους Αγίους Νεομάρτυρες και θα πρέπει να το κάνουμε πάντοτε, γιατί όπως έλεγαν οι Όσιοι Κολλυβάδες, «κράτησαν την Εκκλησία, την ορθόδοξη πίστη και το ορθόδοξο φρόνημα ως αληθινοί Ρωμιοί σε δίσεκτα χρόνια και δύσκολους καιρούς».

Και τη λέξη «Ρωμιός» δεν πρέπει να την εννοούμε ιδεολογικά και εθνικιστικά, αλλά ως χαρακτηρισμό του ανθρώπου που διακρίνεται για την ορθοδοξία και τον τρόπο ζωής. Ρωμιός είναι αυτός που εμπνέεται από τη χάρη του Θεού, αυτός που αγαπά, θυσιάζεται, ζει με απλότητα και ταπείνωση μέσα στο πνεύμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας και αγωνίζεται να δει τη δόξα του Θεού και να φθάσει στη Βασιλεία των Ουρανών.

Υποχρέωση δική μας, μέσα σε αυτό το σκοτάδι που επικρατεί στην πατρίδα μας από την απεμπόληση της Παραδόσεώς μας και την αποκοπή από την Μάνα Εκκλησία, είναι να σταθμίσουμε το βίωμα και την πίστη μας πλάι στη δική τους αιματοβαμμένη μαρτυρία και άθληση.

Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να σταθούμε στα πόδια μας χωρίς να περιμένουμε τη βοήθεια των ισχυρών της γης, να περιφρουρήσουμε την ακεραιότητα της πατρίδος μας και να κρατήσουμε το ορθόδοξο ήθος και την ομολογία της πίστεώς μας.

---

1. Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, «Πρακτικά Θεολογικού Συνεδρίου εις τιμήν και μνήμην των Νεομαρτύρων (17-19 Νοεμβρίου 1986)», Θεσσαλονίκη 1998, σελ. 367
2. Συναξάριον Ακολουθίας Αγίων Νεομαρτύρων
3. Ρωμ. 8,35
4. Αγίων Μακαρίου Κορίνθου, Νικοδήμου Αγιορείτου, Νικηφόρου Χίου, «Συναξαριστής Νεομαρτύρων», Γ’ εκδ., εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 730
5. Ματθ. 10,32
6. Πρακτικά Θεολογικού Συνεδρίου, ενθ΄ ανωτ. σελ. 33
7. Φωτίου Κόντογλου «Τ’ Αϊβαλί η πατρίδα μου», εκδ. Άγκυρα, Αθήνα 2009, σελ. 59
8. Πρακτικά Θεολογικού, ενθ΄ ανωτ. σελ. 36
9. ο.π., σελ. 38