Ἡ Ἁγία Ξένη καταγόταν ἀπὸ τὴ Ρώμη καὶ ἀπὸ γενιὰ τιμημένη καὶ εὔπορη. Οἱ γονεῖς της ἐπιθυμοῦσαν νὰ τὴν νυμφεύσουν. Ἐνῶ ὅμως εἶχαν τὰ πάντα ἑτοιμασθεῖ γιὰ τὸν γάμο, ἐκείνη ἐγκατέλειψε τὴ νυφικὴ παστάδα, παίρνοντας μαζί της καὶ δύο πιστές της θεραπαινίδες καὶ διὰ θαλάσσης ἔφθασε στὴν πόλη τῶν Μυλασῶν. Στὰ Μύλασα μᾶλλον πῆγε καὶ ἐγκαταστάθηκε, ὕστερα ἀπὸ συμβουλὴ τοῦ μακαρίου μοναχοῦ Παύλου, ὁ ὁποῖος ἐμφανίστηκε στὴν Ὁσία μετὰ ἀπὸ θεῖο φωτισμό, ὅταν ἐκείνη πέρασε ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ ἔγινε ὁ πνευματικός της καθοδηγητής.
Στὴν πόλη τῶν Μυλασῶν, ἡ Ὁσία Ξένη ἔκτισε ἱερὸ ναὸ πρὸς τιμὴν τοῦ Πρωτομάρτυρος Στεφάνου. Ἐκεῖ κτίσθηκαν καὶ κελιὰ ὅπου διέμεναν ἡ Ξένη, οἱ δυὸ θεραπαινίδες καὶ λίγες ἄλλες παρθένες.
Ἡ Ὁσία Ξένη, ἀφοῦ διῆλθε τὴν ζωή της θεοφιλῶς καὶ ὁσίως, κοιμήθηκε μὲ εἰρήνη. Ὅταν παρέδωσε τὴν ἁγία της ψυχὴ στὸν Θεό, ἐνῶ ὁ ἥλιος φώτιζε τὴν γῆ, φάνηκε στὸν οὐρανὸ Σταυρός, ποὺ τὸν σχημάτιζαν ἀστέρες. Τὸν οὐράνιο αὐτὸ Σταυρὸ τὸν περιέκλειε χορὸς ἀστέρων, σὰν νὰ ἦταν, καθὼς φαίνεται, στεφάνι τῆς Ὁσίας Ξένης, μὲ τὸ ὁποῖο τὴν ἐπιβράβευε ὁ Θεὸς γιὰ τὶς νηστεῖες της, τὶς ἀγρυπνίες της καὶ τὴν ἁγνότητα τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Ξένην ἤνυσας, ζωὴν ἐν κόσμῳ, ξένην ἔσχηκας, προσηγορίαν, ὑπεμφαίνουσαν τῇ κλήσει τὸν τρόπον σου· σὺ γὰρ νυμφίον λιποῦσα τὸν πρόσκαιρον, τῷ ἀθανάτῳ ὁσίως νενύμφευσαι. Ξένη ἔνδοξε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ’.
Ἐν σοῖ Μῆτερ ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα, λαβοῦσα γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν μὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιμελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτoυ, διὸ καὶ μετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Ξένη τὸ Πνεῦμά σου.
Κοντάκιον. Ἦχος β’. Τοῖς τῶν αἱμάτων σου.
Τὸ σὸν ξενότροπον Ξένη μνημόσυνον, ἐπιτελοῦντες οἱ πόθῳ τιμῶντές σε, ὑμνοῦμεν Χριστὸν τὸν ἐν ἅπασι, σοὶ παρέχοντα ἰσχὺν τῶν ἰάσεων· ὃν πάντοτε δυσώπει, ὑπὲρ πάντων ἡμῶν.
Μεγαλυνάριον.
Θάλαμον λιποῦσα τὸν νυμφικόν, ξενοτρόπως Μῆτερ, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, ᾧ καὶ νυμφευθεῖσα, τῇ ξένῃ βιωτῇ σου, ὦ Ξένη πανολβία, ἡμῶν μνημόνευε.
Μορφὴ ἐκκλησιαστικὴ ἀπὸ τὶς πιὸ σημαντικὲς τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων. Προσωπικότητα ἐξαιρετικὴ μὲ ζῆλο ἔνθεο «ὑπερβάλλουσα πάντας εἰς τὴν σοφίαν καὶ τὴν ἀρετήν». Φιλόσοφος καὶ ἱστοριογράφος.
Ἔτσι χαρακτηρίζεται ἀπὸ τοὺς μελετητὲς τῶν Πατέρων ὁ ἅγιος Φίλων, ὁ πιὸ γνωστὸς ἐπίσκοπος Καρπασίας.
Ἔζησε στὰ χρόνια του Ἁγίου Ἐπιφανίου περὶ τὰ τέλη τοῦ 4ου αἰώνα μ.Χ. καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ 5ου αἰώνα.
Οἱ γονεῖς του μᾶς εἶναι ἄγνωστοι.
Ἄγνωστο μᾶς εἶναι ἐπίσης καὶ τὸ ποῦ καὶ πόθεν ἀπέκτησε τὴ μεγάλη του μόρφωση.
Ἐκεῖνο ποὺ ξέρομε, εἶναι πὼς ὁ Ἅγιός μας νεότατος χειροτονήθηκε διάκονος καὶ διακρίθηκε γιὰ τὴ σοφία καὶ τὴ σύνεσή του.
Ἐπίσης καὶ γιὰ τὸν ἱεραποστολικὸ ζῆλο του γιὰ τὸν ἐκχριστιανισμὸ τῆς εἰδωλολατρικῆς ἀκόμη Καρπασίας.
Ἡ πραότητα καὶ ἡ θεοσέβειά του, τράβηξε ἀπ’ τὴν πρώτη στιγμὴ τὴν προσοχὴ καὶ ἐκτίμηση τοῦ τότε πρωθιεράρχη τῆς Κύπρου τοῦ Μεγάλου Ἐπιφανίου. Ὁ Ἅγιος αὐτὸς πατὴρ κάλεσε ἀμέσως κοντά του τὸν νεαρὸ διάκονο, τὸν προήγαγε σὲ ἱερομόναχο καὶ τοῦ ἀνέθεσε μὲ ἐμπιστοσύνη τὸ ὑψηλὸ καὶ ὑπεύθυνο ἔργο νὰ ἐκχριστιανίσει τοὺς Ἕλληνες κατοίκους τῆς Κύπρου. Ἡ εἰδωλολατρία ἤκμαζε ἀκόμη τότε ἀρκετὰ στὸ νησί μας. Χιλιάδες πρόβατα, μοσχάρια, ἀγελάδες καὶ ἄλλα ζῶα προσφέρονταν καθημερινὰ ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρες προγόνους μας θυσία στοὺς ποικιλώνυμους θεούς, γιὰ νὰ ἔχουν τὴν εὐμένεια καὶ τὴ βοήθειά τους. Ἡ κνίσα καὶ ὁ καπνὸς τῶν καιόμενων κρεάτων σκορπιόταν μακριὰ καὶ πολλὲς φορὲς θόλωνε τὸν οὐρανὸ σὲ ἀρκετὴ ἀπόσταση ἀπὸ τὸν τόπο τῆς θυσίας.
Ὅλους αὐτοὺς τοὺς πλανεμένους καὶ δούλους τῆς εἰδωλολατρίας ἔπρεπε νὰ καλέσει καὶ νὰ τραβήξει καὶ νὰ κατηχήσει στὴ θρησκεία τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ, ὁ Ἅγιος μας. Καὶ τὸ ἔργο αὐτὸ ὁ ζηλωτὴς καὶ ἐνθουσιώδης κληρικὸς τὸ ἀνέλαβε μὲ τὴν ψυχή του. Τὰ χωριὰ καὶ οἱ πολιτεῖες ἔνοιωσαν πολὺ γρήγορα τὴν ἅγια παρουσία του.
Πολὺ συγκινητικὴ μέσα στὴν ἁπλότητά της εἶναι μία προσευχή του, ὅπως μᾶς τὴν παρουσιάζει ὁ συναξαριστής του στὴν περίπτωση αὐτή.
«Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ὁ Θεός μου, ὅπου διὰ τὴν σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων ἐκατέβης εἰς τὴν γῆν, καὶ ἐφόρησας τὴν σάρκα τοῦ δούλου σου, καὶ ἔπαθες τόσους πειρασμοὺς ἀπὸ τὸν κόσμον, ὅπου ἐσταυρώθης, ἐτάφης καὶ ἀνέστης, ἔσωσας τὸν ἄνθρωπον, ἔτσι οἰκονόμησον καὶ τώρα, διὰ νὰ σωθοῦν καὶ ἐτοῦτοι οἱ πεπλανημένοι ἄνθρωποι, ὅπου τοὺς ἐπλάνεσεν ὁ διάβολος».
Νὰ σωθοῦν οἱ «πεπλανημένοι ἄνθρωποι». Νὰ ἕνας ἀπὸ τοὺς κύριους σκοποὺς τῆς ζωῆς του. Σ’ αὐτὸν ἔχει στραμμένη ὅλη του τὴν σκέψη καὶ ὅλη του τὴ μέριμνα. Γι’ αὐτοὺς φροντίζει. Γι’ αὐτοὺς κουράζεται. Γι’ αὐτοὺς ὑποφέρει καὶ κόπους καὶ θλίψεις. Τὸν ἑαυτό του δὲν τὸν ξεχωρίζει ἀπὸ τὸ σύνολό του. Στὸ μυαλό του ἀδιάκοπα μία σκέψη κυκλοφορεῖ, ἡ ἐντολὴ τοῦ Κυρίου γιὰ ν’ ἀγαπᾶμε τὸν πλησίον μας. «Ἀγάπα τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν».
Γιὰ τὴ σωτηρία τῶν «πεπλανημένων» συμπατριωτῶν του ἀγωνίζεται ὁ καλὸς ποιμήν. Καὶ γιὰ τὴν ἐπιτυχία τοῦ ἔργου αὐτοῦ δὲν περιορίζεται μονάχα στὴν προσευχή. Ξέρει ὁ θεοφώτιστος ἱεραπόστολος, πὼς χρειάζεται καὶ κάτι ἄλλο. Τὸ καλό, τὸ ἐποικοδομητικό, τὸ ζωντανὸ παράδειγμα. Πρέπει νὰ τὸ ποῦμε καὶ νὰ τὸ τονίσουμε ξανὰ αὐτό, ποὺ ἕνας ἀρχαῖος διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας λέγει καὶ ἐπαναλαμβάνει. Ὁ ἱερέας εἶναι καὶ μένει ἕνα ἀντίτυπο τοῦ Χριστοῦ μέσα στὸν κόσμο. Κανένα κήρυγμα δὲν εἶναι τόσο δυνατό, τόσο ἐπιβλητικό, ὅσο τὸ καλὸ παράδειγμα. Ὁ καλὸς καὶ ἄξιος ἀντιπρόσωπος τοῦ Χριστοῦ πρέπει νὰ μπορεῖ νὰ ἐπαναλαμβάνει κάθε στιγμὴ καὶ ὤρα στοὺς ἀνθρώπους, τὴν προτροπὴ τοῦ ἀκαταπόνητου ἐργάτη τοῦ Εὐαγγελίου, τοῦ θείου Παύλου: «Μιμηταί μου γίνεσθε καθὼς καγῶ Χριστοῦ».
Μιμητὲς τοῦ Χριστοῦ καλοῦνται νὰ εἶναι ὅλοι οἱ ἱερεῖς, καὶ ὅλοι οἱ κληρικοί. Νὰ προσεύχονται θερμὰ προτοῦ ἀναλάβουν μία προσπάθεια. Νὰ προσεύχονται γιὰ τὸν ἑαυτό τους, μὰ καὶ γιὰ τὸ καλὸ τῶν ἀνθρώπων, τοὺς ὁποίους θέλουν νὰ βοηθήσουν. Ἀλλὰ καὶ νὰ προσπαθοῦν μαζὶ μὲ τὴν προσευχή τους, νὰ προβάλουν σ’ αὐτοὺς καὶ τὸν ἑαυτὸ τοὺς ὡς παράδειγμα. Καὶ γιὰ νὰ τὸ ἐπιτύχουν, πρέπει καὶ οἱ ἴδιοι νὰ εἶναι ὑποδειγματικοὶ τηρητὲς τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου. Ἡ ζωή τους πρέπει νὰ εἶναι ζωὴ ἁγία. Ζωὴ ποὺ νὰ ἑλκύει στὸν Χριστό. Ζωὴ ποὺ νὰ ἐμπνέει καὶ νὰ ὁδηγεῖ σ’ Αὐτόν. Χωρὶς τὸ καλὸ παράδειγμα ὅλες οἱ ἄλλες προϋποθέσεις χάνονται καὶ σβήνουν.
Τὰ γνωρίζει αὐτὰ ὁ ἱερὸς Φίλων. Γι’ αὐτὸ μαζὶ μὲ τὶς προσευχές του ἀγωνίζεται νὰ προβάλει παντοῦ καὶ πάντα καὶ τὸν ἑαυτό του ὡς ὑπόδειγμα μιᾶς ἀνώτερης ζωῆς. Καὶ εἶναι τὸ παράδειγμά του αὐτὸ τὸ φλογερό, ποὺ θερμαίνει καὶ σκλαβώνει τὶς καρδιές. Εἶναι αὐτὴ ἡ ἁγία καὶ ἐνάρετη ζωή του ποὺ αἰχμαλωτίζει στὴ θεία σαγήνη κάθε καρδιὰ ποὺ τὸν γνωρίζει καὶ τὸν ἀκούει νὰ τῆς ζητᾶ νὰ ἀποκοπεῖ, νὰ ξεχωρίσει ἀπὸ τὰ δίχτυα τῆς ἁμαρτίας καὶ νὰ καταταγεῖ στὴ σωτήρια στρατιὰ τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ ζηλωτὴς αὐτὸς ἐργάτης τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ δὲν διδάσκει μονάχα μὲ τὰ λόγια καὶ τὸ ὑπέροχο παράδειγμά του. Ἀλλὰ καὶ μὲ τὰ θαύματά του. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ τὸν ἔχει πλούσια χαρτώσει καὶ μὲ τοῦτο τὸ προνομιοῦχο χάρισμα. Μὲ τὶς θερμὲς προσευχές του οἱ ἄρρωστοι θεραπεύονται. Ἡ θάλασσα γαληνεύει. Οἱ καταρράκτες τοῦ οὐρανοῦ ἀνοίγουν καὶ δροσίζουν τὴ διψασμένη γῆ καὶ παρηγοροῦν τὶς πονεμένες ψυχές. Οἱ δαίμονες φυγαδεύονται καὶ οἱ νεκροὶ ἀνίστανται. Τὰ θαύματά του ἀκολουθοῦν τὸ ἕνα τ’ ἄλλο, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ χθεσινοὶ εἰδωλολάτρες νὰ ἀπαρνοῦνται ὁλοπρόθυμα τὴ θρησκεία τῶν πατέρων τους. Νὰ συντρίβουν οἱ ἴδιοι τὰ ἀγάλματα μὲ τὰ ὁποῖα παρίσταναν τοὺς θεούς τους. Νὰ ἀσπάζονται μὲ λαχτάρα τὴ νέα πίστη καὶ νὰ βαπτίζονται.
Κοντὰ στὴν ἐκκλησία, ποὺ φέρει τὸ ὄνομά του καὶ τὰ ἐρείπια ἐνὸς βαπτιστηρίου, βρίσκονται τὰ λείψανα ἐνὸς παλαιοῦ λιμανιοῦ καὶ κοντὰ ἐκεῖ ἕνα ξέβαθο μέρος ποὺ εἶναι γνωστὸ σὰν «δεξαμενὴ τοῦ Ἅϊ Φίλωνα». Σὲ τοῦτο τὸν τόπο ὁ Ἅγιος βάπτισε χιλιάδες εἰδωλολάτρες. Σ’ αὐτὸ τὸν τόπο καὶ σήμερα ὅσοι ἄρρωστοι πᾶνε μὲ πίστη καὶ λουστοῦν θεραπεύονται ἀπὸ τὶς διάφορες ἀρρώστιες ποὺ τοὺς βασανίζουν.
Στὸ ἱεραποστολικό του ἔργο φυσικὰ ὁ νεαρὸς ἐπίσκοπος δὲν τὰ βρῆκε ὅλα ρόδινα. Πολλὰ ἐμπόδια συνάντησε. Ἐμπόδια ἀπὸ τοὺς φανατικοὺς ὀπαδοὺς τῆς παλαιᾶς θρησκείας. Ἐμπόδια καὶ ἀπὸ ὅλους ἐκείνους τῶν ὁποίων τὰ συμφέροντα θιγόντουσαν ἀπὸ τὴν ἐξάπλωση τῆς νέας λατρείας. Ὁ Θεὸς ὅμως βοήθησε τὸν Ἅγιό μας. Γιατί πάντα ὁ Κύριος βοηθᾶ ἐκείνους, ποὺ ἀναλαμβάνουν μὲ ἁγνότητα προθέσεων καὶ ἀνιδιοτέλεια καὶ πίστη νὰ γίνουν οἱ διαγγελεῖς τοῦ θελήματός Του. Καμιὰ φορὰ ὁ Κύριος μπορεῖ νὰ φαίνεται πὼς ἀργεῖ νὰ σπεύσει σὲ βοήθεια καὶ προστασία τῶν δικῶν του. Ὁ Θεὸς ὅμως ποτὲ δὲν λησμονεῖ. Καὶ ποτὲ δὲν ἐγκαταλείπει κανένα ἀπὸ τοὺς ἐργάτες του. Τὸ «οὗ μὴ σὲ ἄνω οὐδ’ οὗ μὴ σὲ ἐγκαταλείπω» εἶναι βεβαίωση αὐτοῦ τοῦ Κυρίου ἀδιάψευστη καὶ πάντα νέα. Ἀπευθύνεται σὲ ὅλους τους χριστιανοὺς ὅλων τῶν ἐποχῶν καὶ ὅλων τῶν χρόνων καὶ τῶν καιρῶν. Δὲν θὰ σὲ ἀφήσω, δὲν θὰ σὲ ἐγκαταλείψω, λέει καὶ σὲ σένα καὶ σὲ μένα. Ἂς μὴν τὰ χάνουμε λοιπὸν στὶς δυσκολίες καὶ τοὺς πειρασμούς, μὰ καὶ στὰ ἐμπόδια καὶ τοὺς διωγμούς, ποὺ οἱ ἄνθρωποι τοῦ αἰῶνος τούτου μποροῦν νὰ κινήσουν ἐνάντια μας. Στὶς περιστάσεις αὐτὲς ἂς κλίνουμε τὰ γόνατα τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σῶματος καὶ ἂς λέμε μὲ πίστη στὸν Παντοδύναμο Ἀρχηγὸ καὶ Σωτήρα μας.
— Κύριε, βοήθησέ μας. Δῶσε μας τὴ δύναμη νὰ μένουμε σταθεροὶ καὶ πιστοὶ στὸ θέλημά σου ὡς τὸ τέλος. Κύριε, λύτρωσέ μας. Ναί! λύτρωσέ μας, Κύριε, «ἕνεκεν τῆς δόξης τοῦ ὀνόματός σου».
Καὶ θὰ μᾶς βοηθήσει ὁ Κύριος. Θὰ μᾶς λυτρώσει ἀπὸ τὶς ὁποιεσδήποτε δυσκολίες. Θὰ μᾶς λυτρώσει ἀπὸ τὶς πλεκτάνες τοῦ ὁποιουδήποτε Φαραὼ καὶ θὰ μᾶς βοηθήσει νὰ φτάσουμε νικητὲς καὶ θριαμβευτὲς στὴν πολυφίλητο γῆ τῆς ἐπαγγελίας, στὴ γῆ ὅπου βασιλεύει ἡ χαρὰ καὶ ἡ εἰρήνη τῶν ἀγγέλων. Ναί! θὰ μᾶς λυτρώσει ὁ Κύριος καὶ θὰ μᾶς ἐξαγάγει εἰς ἀναψυχή. Γιατί εἶναι «πιστός», εἶναι ἀξιόπιστος ὁ Θεός. Μόνο οἱ ἄνθρωποι ψεύδονται. Ὁ Θεὸς εἶναι ἡ ἀλήθεια. «Ἐγὼ εἰμὶ ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή» διακηρύττει μὲ τὸ στόμα τοῦ Υἱοῦ του, τοῦ Σωτῆρος μας Χριστοῦ.
Τὴν ἀλήθεια αὐτὴ βλέπουμε νὰ πραγματώνεται στὴ ζωὴ ὅλων τῶν ἁγίων. Ἡ ἀλήθεια αὐτὴ ἐπαληθεύει καὶ τὴ ζωὴ τοῦ Ἁγίου μας. Μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τοὺς ἀγῶνες του, τὰ θρησκευτικὰ κάστρα τῆς εἰδωλολατρίας γκρεμίστηκαν τὸ ἕνα μετὰ τὸ ἄλλο, καὶ ἡ αἱματόβρεκτη σημαία τοῦ σταυροῦ ὑψώθηκε παντοῦ.
Ἡ ἐπιτυχία τοῦ ἱεροῦ ἔργου τοῦ ἁγίου πολὺ ἐκτιμήθηκε καὶ ἀπὸ τὸν ἀρχιεπίσκοπο Ἐπιφάνιο, ὁ ὁποῖος ὑπακούοντας «εἰς ἀποκάλυψιν Θεοῦ», ὅπως λέει ὁ ἱστορικὸς Πολύβιος, ἔσπευσε νὰ χειροτονήσει τὸν ζηλωτὴ ἱεραπόστολο, ἐπίσκοπό της Καρπασίας.
Μὲ τὴ χειρονομία αὐτὴ ὁ φλογερὸς κληρικὸς τοποθετήθηκε «ὡς λύχνος ἐπὶ τὴν λυχνίαν». Ἡ δράση του καὶ στὴ νέα θέση ὑπῆρξε καὶ πάλι ὑποδειγματική. Στὸ πρόσωπό του οἱ χριστιανοὶ βρῆκαν τὸν πατέρα, τὸν προστάτη, τὸν ὁδηγό, τὸν καλὸ ποιμένα. Τὸν ποιμένα ποὺ δὲν ζητᾶ νὰ ἐκμεταλλεύεται τὴν ἀγάπη καὶ τὸν σεβασμὸ τοῦ ποιμνίου του, γιὰ νὰ ζεῖ καὶ νὰ ἀπολαμβάνει τὰ ἀγαθὰ τοῦ κόσμου τούτου. Ἀλλὰ τὸν ποιμένα ποὺ εἶναι ἕτοιμος καὶ δὲν διστάζει ποτὲ νὰ θυσιάσει καὶ αὐτὴ τὴ ζωή του ἀκόμη, ὅπως λέει ὁ Κύριος, γιὰ τὸ καλό του ποιμνίου του.
Τέτοιος ὑπῆρξε ὁ ἱερὸς καὶ γεραρὸς ἐπίσκοπος. «Σκεῦος εἰς τιμήν, ἡγιασμένον καὶ εὔχρηστον τῷ Δεσπότῃ, εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθὸν ἠτοιμασμένον» (Β’ Τιμ. στ’ 21). Δηλαδὴ σκεῦος γιὰ τιμητικὴ χρήση, ἁγιασμένο καὶ εὔχρηστο στὸν Δεσπότη Χριστό, ἑτοιμασμένο γιὰ κάθε ἀγαθὸ ἔργο. Ὅπως λειώνει ἡ ἀναμμένη λαμπάδα, ἔτσι καὶ αὐτὸς ἔλειωνε ἀπὸ τὸν θεῖο ἔρωτα ποὺ ἔκαιε στὴν ψυχή του γιὰ τὸ καλό του ποιμνίου του, γιὰ τὴ σωτηρία τῶν χριστιανῶν του.
Καὶ ὁ ζῆλος του αὐτός, ἡ φλόγα αὐτὴ ποὺ ἔκαιε στὴν ψυχή του ἀδιάκοπα, εἶναι αὐτὰ ποὺ ἔκαμαν τὸν μεγάλο προκαθήμενο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, τὸν κλεινὸ Ἐπιφάνιο, τὸν Φίλωνα νὰ διαλέξει καὶ ν’ ἀφήσει τοποτηρητὴ τοῦ θρόνου, ὅταν αὐτὸς χρειάστηκε νὰ ταξιδεύσει στὴ Ρώμη. Καὶ ὄχι μόνο τὸν ἀφῆκε τοποτηρητή, ἄλλα τοῦ ἔδωκε καὶ τὰ δικαίωμα κατὰ τὴν ἀπουσία του νὰ χειροτονεῖ κληρικοὺς ὅποιους ἔκρινε ἄξιους.
Ὁ Ἅγιος Φίλων ἐκτὸς ἀπὸ τὸ κήρυγμα μὲ τὸ ὁποῖο δίδασκε τακτικὰ τὸν λαό του καὶ ἐκτὸς ἀπὸ τὰ πολλὰ καὶ ποικίλα θαύματά του διακρίθηκε καὶ σὰν ἐκκλησιαστικὸς συγγραφέας καὶ πρὸ πάντων σὰν ἑρμηνευτὴς τῶν Γραφῶν. Τὸ σημαντικότερο ἀπὸ τὰ ἔργα του εἶναι τὸ ὑπόμνημά του στὸ Ἆσμα τῶν Ἀσμάτων. Ἐκτὸς ἀπ’ αὐτὸ ὁ Ἅγιος ἐπίσκοπος ἔγραψε καὶ Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία καὶ μερικὰ ἄλλα. Τὸ ὄνομά του προφέρεται μὲ πολὺ σεβασμὸ ἀπὸ ὅλους καὶ θεωρεῖται ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ σπουδαίους ἄνδρες τῆς Ἐκκλησίας μας τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων. Ἡ ἀγαθή του φήμη ξεπέρασε πολὺ νωρὶς τὰ στενὰ ὅρια τοῦ νησιοῦ μας.
Ὁ μακάριος αὐτὸς πατὴρ ἀπέθανε καὶ τάφηκε στὴν Καρπασία. Κοντὰ στὴ θάλασσα, ὅπως ἀναφέραμε, βλέπουμε καὶ σήμερα τὸν ὁμώνυμο ναό του, δεῖγμα καὶ αὐτὸ τῆς θρησκευτικῆς εὐλάβειας τῶν πατέρων μας. Σ’ αὐτὸν ἂς πετᾶμε καὶ ἐμεῖς νοερά. Ἂς γονατίζουμε μπροστὰ στὴν ἅγια εἰκόνα του καὶ ἂς ψάλλουμε μέσα μας γι’ αὐτὸν, τὸν ὕμνο τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ σεβασμοῦ μας:
Ἄνθρωπος μὲν τῇ φύσει ὑπάρχων, ἀλλ’ ὤφθης συμπολίτης ἀγγέλων ὡς γὰρ ἄσαρκος ἐπὶ γῆς βιοτεύσας, Φίλων πατὴρ ἡμῶν, τὰ σαρκὸς πάθη τελείως ἀπέρριψας, διὸ καὶ παρ’ ἡμῶν ἀκούεις.
Χαῖρε Κυπρίων εὐσεβῶν ὁ γόνος, χαῖρε πολλοὺς ἐκ τῆς πλάνης σώσας, χαῖρε ὁ τῶν Κυπρίων φωστὴρ καὶ διδάσκαλος χαῖρε τῶν Καρπασέων ποιμὴν θεοπρόβλητος χαῖρε ὅτι ἠκολούθησας ἐκ νεότητος Χριστῷ χαῖρε ὅτι κατεμάρανας τῆς σαρκὸς τὰς ἠδονάς, χαῖρε τοῦ πιστοῦ λαοῦ πρόξενε, σωτηρίας χαῖρε τῶν θλιβομένων θεία παραμυθία χαῖρε πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων βαπτίσας, χαῖρε κρουνοὺς ἰαμάτων δωρήσας χαῖρε πτωχῶν τὴν φροντίδα ποιήσας χαῖρε ἡμῶν ὁ προστάτης καὶ ῥύστης, χαῖρε, Φίλων θεόσοφε, Καρπασέων ποιμήν.
Ναί! Χαῖρε, θεοπρόβλητε ποιμήν. Χαῖρε τῆς Καρπασίας, ἀκούραστε πατέρα. Χαῖρε καὶ πρέσβευε γιὰ τὴ σωτηρία τῆς δοκιμαζόμενης ποίμνης σου. Ἀμήν.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’.
Τὸν βυθὸν τῆς σοφίας ἐρευνησάμενος καὶ τοῦ κόσμου τὴν δόξαν ἀπαρνησάμενος, τῷ Χριστῷ δὲ προσδραμῶν, Πάτερ, ἠκολούθησας, θαυματουργῶν, διδάσκων ὡς κῆρυξ τῆς χάριτος, καὶ τοῖς νοσοῦσι πᾶσι τὴν ῥώσιν δωρούμενος. Διὸ πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Φίλων θεόσοφε, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’.
Ἔργοις ἔλαμψας ὀρθοδοξίας πλάνην ἔσβεσας πολυθεΐας τῶν γὰρ εἰδώλων τὴν ἀπάτην κατέβαλες, καὶ τὴν σὴν ποίμνην μεγάλως ἐκόσμησας. Δία τοῦτο βοῶμέν σοι, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Φίλων μακάριε, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.