Η Νέα Μονή είναι αποτελεί μνημείο διεθνούς σημασίας. Το καθολικό αποτελεί το σπουδαιότερο παράδειγμα του οκταγωνικού τύπου ναού και είναι διακοσμημένος από ψηφιδωτά και μωσαϊκά. Νοτιοδυτικά του καθολικού βρίσκεται η Τράπεζα του μοναστηριού ενώ το δυτικό τέλος του περίφρακτου χώρου καταλαμβάνεται από τον αμυντικό πύργο. Η κινστέρνα δηλαδή δεξαμενή βορειοδυτικά του καθολικού χρονολογείται τον 11ο αιώνα. Τα κελιά πρέπει να χρονολογούνται στα χρόνια της Γενουοκρατίας και σήμερα δεν σώζεται κανένα βυζαντινό κελί. Το μοναστήρι περιβάλλεται από έναν ακανόνιστο στο σχήμα πέτρινο περιμετρικό τοίχο. Η ίδρυση της Νέας Μονής χρονολογείται στον 11ο αιώνα, με μια δωρά του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ` του Μονομάχου και της συζύγου του Ζωής.
Για πολλούς αιώνες ήταν το πιο σημαντικό θρησκευτικό κέντρο στη Χίο αλλά επανειλημμένως καταστράφηκε τι 19ο αιώνα. Το 1822 λεηλατήθηκε από τους Τούρκους και επίσης καταστράφηκε από το σεισμό του 1881, ο οποίος προκάλεσε την κατάρρευση του τρούλου, της αψίδας του ιερού του καθολικού όπως επίσης και την καταστροφή πολλών μωσαϊκών. Στα νεότερα χρόνια έγιναν προσπάθειες για την αναστύλωση του μνημείου και τη διατήρηση των μωσαϊκών του καθολικού.