Ἅγιοι Ἕρμυλος καὶ Στρατόνικος και ο Ὅσιος Ἰάκωβος, 13 Ιανουαρίου.

Οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες Ἕρμυλος καὶ Στρατόνικος ζοῦσαν κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορα τῆς Ἀνατολῆς Λικινίου (308 – 323 μ.Χ). Ὁ Λικίνιος, ὅπως εἶναι γνωστό, γιὰ νὰ εὐχαριστήσει τοὺς εἰδωλολάτρες ποὺ ἀντιπαθοῦσαν τὸν Μέγα Κωνσταντίνο, διέταξε, περὶ τὸ 320 – 322 μ.Χ., διωγμὸ κατὰ τῶν Χριστιανῶν.

Ὁ Ἅγιος Ἕρμυλος, κατὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη, ἦταν διάκονος. Ὅταν παρουσιάσθηκε ἐνώπιον τοῦ αὐτοκράτορα καὶ ὁμολόγησε τὴν πίστη του στὸν Χριστό, ὑποβλήθηκε σὲ φοβερὰ βασανιστήρια. Πρῶτα τὸν μαστίγωσαν μὲ ἀγκαθωτὰ μαστίγια. Οἱ φρικώδεις βασανισμοὶ δὲν ἔφεραν τὸ ποθούμενο ἀποτέλεσμα. Στὴ δεινὴ δὲ αὐτὴ κατάσταση εὑρισκόμενος ὁ Ἅγιος Ἕρμυλος, κλείσθηκε στὴν φυλακή. Μετὰ ἀπὸ λίγες μέρες καταβλήθηκε νέα προσπάθεια, γιὰ νὰ ἀρνηθεῖ ὁ Μάρτυς τὸν Χριστό. Ἐκεῖνος ἀπάντησε δοξολογώντας καὶ εὐχαριστώντας τὸ Ἅγιο Ὄνομα τοῦ Κυρίου.

Μεταξὺ ἐκείνων ποὺ παρευρίσκονταν στὸ μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Ἑρμύλου, ἦταν καὶ ὁ φίλος του Στρατόνικος, ποὺ ὑπέφερε πολὺ γιὰ τὰ παθήματά του. Μπροστὰ στὸ θέαμα τοῦ μαρτυρίου τοῦ φίλου του, ὁ Στρατόνικος δὲν μπόρεσε νὰ κρατήσει τοὺς στεναγμοὺς καὶ τὰ δάκρυά του. Ἀμέσως τὸν συνέλαβαν καὶ τὸν κάλεσαν νὰ ἀρνηθεῖ τὸν Χριστό. Καὶ ἐκεῖνος ἀκολούθησε τὸν δρόμο τῆς καλῆς ὁμολογίας τοῦ φίλου του Ἑρμύλου. Τὸ μαρτύριο ἐπεκτάθηκε καὶ σ’ αὐτόν. Τὸν κτύπησαν καὶ ἀκολούθως τὸν ἔριξαν μαζὶ μὲ τὸν Ἕρμυλο στὸν ποταμὸ Ἴστρο (Δούναβη), ὅπου καὶ οἱ δυό τους ἐδέχθησαν τὸ μακάριο τέλος καὶ ἔλαβαν τοὺς στεφάνους τοῦ μαρτυρίου.

Κάποιοι Χριστιανοὶ ποὺ πληροφορήθηκαν τὰ γεγονότα, κατέβαλαν κάθε προσπάθεια, γιὰ νὰ βροῦν τὰ τίμια λείψανα τῶν Ἁγίων. Καὶ ὅταν, μετὰ τρεῖς μέρες, τὰ εἶδαν κάπου στὶς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ, τὰ παρέλαβαν καὶ τὰ ἐνταφίασαν μαζί.
Ἡ Σύναξη τῶν Ἁγίων Μαρτύρων Ἑρμύλου καὶ Στρατονίκου ἐτελεῖτο στὸν εὐκτήριο οἶκο τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος βρίσκεται στὴν περιοχὴ ποὺ ὀνομάζεται Ὀξεία (νῆσος τῆς Προποντίδος), στὴ Φιρμούπολη, ποὺ ἦταν κοντὰ στὴν Κωνσταντινούπολη, καὶ «ἐν τοῖς τοῦ Σπουδαίου» κοντὰ στὸ Ὀρφανοτροφεῖο.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Δυὰς ἔνθεος, ὁμολογοῦντες, τὴν Ὑπέρθεον, πιστῶς Τριάδα, ἀνεδείχθητε πανεύφημοι Μάρτυρες, ὁ εὐκλεὴς καὶ ἀήττητος Ἕρμυλος, καὶ ὁ στερρὸς καὶ θεόφρων Στρατόνικος. Ἀλλ’ ὡς σύμμορφοι, ἐν δόξῃ τῇ ὑπὲρ ἔννοιαν, αἰτήσασθε ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον. Ἦχος α’. Χορὸς Ἀγγελικός.
Ἀγώνων τῷ βυθῷ, τὸν ἐχθρὸν τὸν διώκτην, ποντίσαντες στερρῶς, Ἀθλοφόροι γενναῖοι, τὸ τέλος ἐδέξασθε, ποταμίοις ἐν ῥεύμασι, καὶ ἰθύνθητε, πρὸς ἀφθαρσίας τὸ ὕδωρ, θεῖε Ἕρμυλε, σὺν τῷ κλεινῷ Στρατονίκῳ, Χριστὸν μεγαλύνοντες.

Μεγαλυνάριον.
Γνώμῃ ὁμοψύχῳ καὶ σταθηρᾷ, Ἕρμυλος ὁ θεῖος, καὶ Στρατόνικος ὁ κλεινός, τοῦ Χριστοῦ τὸ πάθος, δοξάσαντες δι’ ἄθλων, τῆς ἀειζώου δόξης κατηξιώθησαν.

Ὁ Ὅσιος Ἰάκωβος (4^ος αἰώνας μ.Χ.) ὑπῆρξε γέννημα καὶ θρέμμα τῆς πόλεως Νισίβεως τῆς Μεσοποταμίας. Ἀγάπησε ὅμως τὴν ζωὴ τῆς ἐρημίας καὶ τῆς ἡσυχίας. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ἔφυγε ἀπὸ τὴν πόλη καὶ πῆγε στὶς ὑψηλότατες κορυφὲς τῶν ὄρεων τῆς περιοχῆς, ὅπου καὶ διέμενε. Ἐκεῖ ἀντιμετώπιζε μὲ γενναιότητα καὶ καρτερία τὶς δυσμενεῖς καιρικὲς συνθῆκες ποὺ τὸν καταταλαιπωροῦσαν, τὸν ὑπερβολικὸ δηλαδὴ καύσωνα τοῦ καλοκαιριοῦ καὶ τὸν παγετὸ τοῦ χειμώνα.

Ὅπως ἀναφέρεται στὸ Συναξάρι του, ὁ Ὅσιος γιὰ τροφή του χρησιμοποιοῦσε ἀγριόχορτα καὶ λίγο νερό. Γιὰ ἐνδυμασία του εἶχε ἕνα ἁπλὸ καὶ μοναδικὸ χιτώνα. Καὶ μὲ αὐτή, λοιπόν, τὴν λιτὴ ἀσκητικὴ ζωὴ ἐξασθένιζε βέβαια τὸ σῶμα του, προσέφερε ὅμως συνεχῶς πνευματικὴ τροφὴ στὴν ψυχή του.

Τὰ ἀποτελέσματα τῆς ἀσκητικῆς του ζωῆς ὑπῆρξαν πλούσια. Πρῶτα ὁ Ὅσιος ἀπέκτησε τὴν παρρησία πρὸς τὸν Θεό. Ἔπειτα, μὲ τὴν δύναμη καὶ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔλαβε τὴν ἱκανότητα νὰ προβλέπει τὰ μέλλοντα καὶ νὰ ἐπιτελεῖ θαύματα, ὅπως τὸ ἀκόλουθο :

Κάποτε, ἐνῶ διερχόταν ἀπὸ ἕναν τόπο, εἶδε σὲ κάποια πηγὴ μερικὲς νέες γυναῖκες νὰ κάνουν τὴν ἐργασία τους μὲ ἀναιδὴ καὶ ἄσεμνη ἐμφάνιση. Ὁ Ὅσιος δὲν ἀνέχθηκε αὐτὴν τὴν κατάσταση. Ἔτσι, μὲ τρόπο θαυματουργικό, ἀπὸ τὴν μιὰ μεριὰ ἀποξήρανε τὴν πηγή, ἐνῶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ἔκαμε νὰ γίνουν ὁλόλευκα ἀπὸ μαῦρα τὰ μαλλιὰ τῶν ἀναίσχυντων γυναικών. Καὶ βέβαια, ὕστερα ἀπὸ παράκληση τῶν Χριστιανῶν, προσευχήθηκε καὶ ἡ πηγὴ ἔβγαλε πάλι νερό. Τὶς γυναῖκες ὅμως, τὶς ἄφησε νὰ μείνουν μὲ λευκὰ τὰ μαλλιὰ γιὰ σωφρονισμὸ καὶ διόρθωση πνευματική.

Ὁ Ὅσιος Ἰάκωβος γιὰ τὶς πολλὲς ἀρετές του ἔγινε Ἐπίσκοπος τῆς πατρίδος του, τῆς Νισίβεως. Ὡς Ἐπίσκοπος ἔλαβε μέρος στὴν Α’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, ποὺ ἔγινε τὸ 325 μ.Χ. στὴ Νίκαια τῆς Βιθυνίας. Ἡ Σύνοδος αὐτὴ καθαίρεσε τὸν Ἄρειο, ὁ ὁποῖος δίδασκε πὼς ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι Θεός, ἀλλὰ κτίσμα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἄρειος ὅμως, παρὰ τὴν καθαίρεσή του, ἑτοιμαζόταν νὰ εἰσέλθει σὲ ἕνα ναό, γιὰ νὰ λειτουργήσει. Τότε συνέβη τὸ ἑξῆς θαυμαστὸ γεγονὸς :

Ὕστερα ἀπὸ προσευχὴ τοῦ Ὁσίου Ἰακώβου, ὁ βλάσφημος Ἄρειος δὲν πρόφθασε νὰ πάει στὸ ναό, ἀφοῦ πέθανε ἀπὸ διάλυση τῶν σπλάχνων του.
Ὅμως ὁ Ὅσιος μαζὶ μὲ τὴν ἀκοίμητη εὐσέβειά του διαφλεγόταν καὶ ἀπὸ θερμότατη φιλοπατρία. Ὅταν οἱ Πέρσες πολιόρκησαν τὴν Νίσιβη, ὁ Ὅσιος συνετέλεσε τὰ μέγιστα διὰ τῆς δυνάμεως τῆς πίστεώς του καὶ τῆς ἠθικῆς ἐπιροῆς του στὴν ἀπόκρουση τῶν ἐχθρῶν καὶ τὴ διάλυση τῆς πολιορκίας. Διαπρέποντας σὲ τοῦτα τὰ μέγιστα μεγαλουργήματα ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος, ἀφοῦ ἔφθασε σὲ βαθύτατο γῆρας, κοιμήθηκε ὁσίως μὲ εἰρήνη.