Η νηστεία αποτελεί πανάρχαιο θεσμό καθιερωμένο από τον ίδιο τόν Θεό και μάλιστα από την αρχή της ζωής των Πρωτοπλάστων.
« Και ενετείλατο Κύριος ο Θεός τώ Αδάμ λέγων, από παντός ξύλου του έν τώ Παραδείσω βρώσει φαγείν από δε του ξύλου του γιγνώσκειν καλόν και πονηρόν, ού φάγεσθε απ΄ αυτού( νηστεία). Ή δ΄ αν ημέρα φάγητε απ΄ αυτού, θανάτω αποθανείσθε»( Γένεση Β΄ 16)
Ακόμη και ο Μωϋσής νήστευσε για 40 μέρες για να πάρει από τον Θεό τις 10 Εντολές πάνω στο όρος Σινά. Στην Καινή Διαθήκη βλέπουμε ακόμη και τον ίδιο τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό να νηστεύει για 40 μερόνυκτα πρίν βγεί στον δημόσιο βίο…
Κατά τους Αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας, ο σκοπός της νηστείας είναι η χαλιναγώγηση των παθών, η πνευματική ενδυνάμωση του ανθρώπου, και η καταπολέμηση των δαιμονικών προσβολών. Τελικό αποτέλεσμα είναι, ή κατάνυξη του ανθρώπου, ο φωτισμός του, αλλά και κάθαρση της ψυχής του…
Ο Ορθόδοξος Χριστιανός πρέπει να κρατάει τις παρακάτω νηστείες:
«Εί τις Επίσκοπος, ή Πρεσβύτερος, ή Διάκονος, ή υποδιάκονος, ή Αναγνώστης, ή ψάλτης, την Αγίαν Τεσσαρακοστήν ού νηστεύει, ή Τετράδα και Παρασκευήν, καθαιρείσθω, εκτός εί μη δι΄ ασθενείας σωματικής εμποδίζοιτο. Εάν δε λαϊκός ή, αφοριζέσθω» ( 69ος κανών Αγίων Αποστόλων).
Νηστεύουμε για τον Χριστό. Κάνουμε υπακοή στην Εκκλησία Του. Νηστεύουμε χωρίς να απολογούμαστε. Δεν το κάνουμε για να χάσουμε κιλά, δεν το κάνουμε για το "καλό της υγείας μας", αλλά για το καλό της ψυχής μας. Νηστεύουμε γιατί το πρότυπο μας είναι ο Χριστός και οι Άγιοι μας. Υπήρξε Άγιος που δεν νήστεψε; Υπήρξε κάποιος που δεν ωφελήθηκε με τη νηστεία;
Η νηστεία δεν είναι μόνο αποχή από την τροφή. Είναι αποχή από τα πάθη και τις αδυναμίες μας.
Νηστεία είναι ένας συνδυασμός τροφής-ελεημοσύνης-προσευχής. Ο Μέγας Βασίλειος αναφέρει ότι εκείνο που του γέμιζε την καρδιά ήταν όταν παράλληλα με την νηστεία του έκανε ελεημοσύνες για να γλυκάνει τον πόνο των δυστυχισμένων υπάρξεων της επαρχίας του. Για σκεφτείτε πόσο όμορφη εικόνα... Να ένα ωραίο παράδειγμα: Είναι μέρα νηστείας και πεινάς. Πόσο κάνει ένα σουβλάκι; 2ευρώ; Μην το φας και δώσε τα 2ευρώ στον πρώτο που σου ζητάει, στον πρώτο δυστυχισμένο, που θα δεις μπροστά σου. Χαμογέλασε του και πες του ένα καλό λόγο. Βάλτον στην προσευχή σου: "Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον ημάς και τον κόσμο σου".
Κάντο με την καρδιά σου και δες τα αποτελέσματα...
Εν συντομία οι νηστείες είναι:
1) Νηστεία των Χριστουγέννων
Από τις 15 Νοεμβρίου μέχρι και τις 24 Δεκεμβρίου.
2) Μεγάλη Τεσσαρακοστή
Από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο.
3) Νηστεία των Αγίων Αποστόλων
Από την Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων μέχρι και 28 Ιουνίου.
4) Νηστεία του Δεκαπενταύγουστου
Από την 1η έως και 14 Αυγούστου.
5) Νηστεύουμε κρέας, γαλακτερά, ψάρι, λάδι όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές της χρονιάς (εκτός αν υπάρχει κάποια κατάλυση) και τις πιο κάτω μέρες ότι μέρα και αν πέσουν (εκτός Σαββάτου και Κυριακής όπου τότε τρώμε λάδι):
α) 14 Σεπτεμβρίου της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού
β) 24 Δεκεμβρίου παραμονή Χριστουγέννων
γ) 5 Ιανουαρίου παραμονή των Φώτων
δ) 29 Αυγούστου Αποτομή του Τιμίου Προδρόμου
Δεν νηστεύουμε, έχουμε κατάλυση δηλαδή στα πάντα:
α) Μετά το Πάσχα, όλη την εβδομάδα της Διακαινησίμου
β) Μετά την Πεντηκοστή (μέχρι της Κυριακής των Αγίων Πάντων)
γ) Από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 6 Ιανουαρίου (εκτός της παραμονής των Θεοφανίων) .
Νηστίσιμες τροφές
Λαχανικά, όσπρια, πατάτες, ζυμαρικά, ξηροί καρποί, ελιές, φρούτα. Επίσης, όταν νηστεύουμε και δεν τρώμε ούτε το λάδι, δεν πίνουμε ούτε κρασί ούτε και οινοπνευματώδη ποτά. Μόνο τις ημέρες εκείνες που τρώμε τουλάχιστον το λάδι, επιτρέπονται το κρασί και τα οινοπνευματώδη. Να σημειώσουμε εδώ, ότι όταν λέμε πως την ημέρα αυτή τρώμε το ψάρι, σημαίνει ότι δεν τρώμε κρέας, γαλακτερά, τυροκομικά και αυγά (τρώμε δηλαδή μόνο το ψάρι και το λάδι).