"Ὁ Δέρκων Γρηγόριος, νέος ἅγιος μεταξύ τῶν Λακώνων Ἁγίων" του Σεβ. Μητροπολίτη μας κ. Ευσταθίου.

 

Ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος προέβη τή 15^η λήξαντος Ἰουλίου σέ ἀξιέπαινη καί ἀξιόχρεη ἐνέργεια καί ὁμοφώνως  κατέταξε τόν Μητροπολίτη Δέρκων στίς ἁγιολογικές Δέλτους καί ὅρισε τήν 3^η Ἰουνίου ἡμέρα ἑορτῆς καί γνώρισε τοῦτο ἐγκυκλίως σέ ὅλη τήν Ἑλλαδική Ἐκκλησία καί στόν ὀρθόδοξο ἁπανταχοῦ τῆς γῆς λαό.

Χαίρει μαζί μέ ὅλη τήν Ἑλλαδική Ἐκκλησία  καί ἡ Μητρόπολή μας καί ἰδοῦ ὁ λόγος καί ἡ αἰτία.

Ὁ Μακάριος οὗτος Ἐθνοϊερομάρτυς καταγόταν ἀπό τό μικρό χωριό Ζουμπάτα Πατρῶν καί ἐγεννήθη τό 1750 ἀπό εὐσεβεῖς γονεῖς, τόν Κανέλλο καί τή Μαλάμω.

Οἱ γονεῖς του καλλιέργησαν στήν ψυχή τοῦ μικροῦ παιδιοῦ τους πρωτίστως τήν εὐσέβεια καί τήν πίστη στόν Κύριό μας καί τή χωρίς ὅρους καί ὅρια ἀγάπη του στήν ἁγιωτάτη Ἐκκλησία μας καί στήν ὑπόδουλη καί βασανισμένη πατρίδα μας. Διακρινόταν ἀπό μικρός γιά τήν εὐφυία του καί τό ἀποφασιστικό τοῦ χαρακτῆρος του ἀλλά καί γιά τή φιλομάθειά του καί τή σοβαρότητα τῶν σκέψεών του, τῶν λόγων του καί τῶν ἐνεργειῶν του.

Ὡς ἔφηβος πόθησε ὅσο τίποτα ἄλλο τήν ἐλευθερία τῆς ὑποδουλωμένης στούς Ἀγαρηνούς  βαρβάρους πατρίδα του, ἀλλά καί τή μοναχική ζωή, πιστεύοντας ὅτι μέ τήν ἀπερίσπαστη καί ἀδιάλειπτη προσευχή του θά ἐνίσχυε τούς κατατρεγμένους καί συνεχῶς δοκιμαζόμενους συμπατριῶτες του, ὥστε νά μήν ἀποκάμουν, μέχρι νά ἔλθει τό «ποθούμενο».

Πληροφορούνταν γιά τίς θυσίες τῶν κληρικῶν καί τά μαρτύριά τους τοῦ δημιουργοῦσαν συγκίνηση μέχρι δακρύων ἀλλά καί τοῦ τροφοδοτοῦσαν τήν ἐπιθυμία τῆς μιμήσεως αὐτῶν.

Νωρίς ἔγινε μοναχός στή Μονή τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στά Φίλια Καλαβρύτων. Στολισμένος μέ πολλά χαρίσματα, ὅπως ἡ ἐργατικότητα, ἡ ὑπακοή, ἡ φιλομάθεια καί ἡ καθαρότητα τῆς ζωῆς του ἀπεστάλη γιά σπουδές στίς καλύτερες σχολές πού λειτουργοῦσαν τότε καί μάλιστα στή Δημητσάνα καί στό Ναύπλιο καί ἔπειτα στή Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή στήν Κωνσταντινούπολη. Γιά τήν ἄριστη διαγωγή του καί τήν ὁλοκληρωμένη καί χαρισματική προσωπικότητά του ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Σωφρόνιος Β΄ (1774-1780) τόν καλεῖ νά ἐργασθεῖ στό Πατριαρχεῖο καί τόν ξεχωρίζει μεταξύ ἄλλων πολύτιμων συνεργατῶν του.

Ὁ Πατριάρχης βλέποντας τά χαρίσματά του καί διαπιστώνοντας ὅτι εἶναι ἀποφασισμένος νά θυσιάσει καί τή ζωή του ὑπέρ τῆς πίστεως καί τῆς ἐλευθερίας τῆς πατρίδος εἰσηγεῖται στήν Ἱερά Σύνοδο χωρίς δισταγμό τήν προαγωγή του στό ἐπισκοπικό ἀξίωμα. Ἔτσι ἐκλέγεται Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας τό ἔτος 1777, ἐνῶ, πρίν ἀκόμη ἐνθρονισθεῖ στή Μητρόπολή μας, τόν διορίζει μέλος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Τό Πατριαρχεῖο, τό ὁποῖο ἀπό τό 1601  εἶχε ἐγκατασταθεῖ στήν ἑλληνική συνοικία Φανάρι τῆς Πόλης,  ἔφερε τότε τήν εὐθύνη ὅλων τῶν ὀρθοδόξων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας.

Μετά ἀπό ἕνα ἔτος, τό 1778, ἔφθασε στόν τόπο μας καί ἔγινε δεκτός μετά βαΐων καί κλάδων καί μέ τήν κρυφή καί φανερή ἐλπίδα ὅλων τῶν προγόνων μας, ὅτι αὐτός θά ἦταν καί λυτρωτής ἀπό τά δεσμά τῆς δουλείας.

Ὁ νέος ἱεράρχης τῆς ἱστορικῆς καί μαρτυρικῆς Μητροπόλεως, πού διαδέχθηκε τόν δολοφονημένο ἄγρια ἀπό τούς Τούρκους ἐθνοϊερομάρτυρα Ἀνανία, ἀνασκουμπώθηκε κυριολεκτικά καί μέ θυσιαστική ἀγάπη γιά τό λογικό του ποίμνιο ἀγωνίστηκε, ὥστε νά θερμάνει τήν «ἀποσταμένη τοῦ ἔθνους ἐλπίδα» καί νά τονώσει τήν πίστη στόν  Θεό καί τήν ἐμπιστοσύνη του στήν κατατρεγμένη Ἐκκλησία μας.

Ἡ λειτουργική ζωή, ἡ φιλανθρωπία καί τό ἔμπρακτο ἐνδιαφέρον του γιά τήν κατήχηση τῶν ἑλληνοπαίδων καί   τήν ἀναζωπύρωση τῆς ἰδέας τῆς ἐπανάστασης καί τῆς ἀπελευθέρωσης τῆς Ἑλλάδος ἀπό τόν τουρκικό ζυγό ἔβαλαν σέ ὑποψία τήν ὀθωμανική ἐξουσία, πού ἔπνεε τά μένεα ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων ἐξαιτίας τῶν ὀρλωφικῶν καί ἀναζητοῦσε ἀφορμή νά ἀποκεφαλίσει ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς, προκρίτους, ἁρματωλούς καί κλέφτες.

Ὁ Ἀμβρόσιος Φραντζής, κληρικός, ἱστορικός καί ἀγωνιστής τῆς Ἐπανάστασης τού 1821, μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἡ δράση καί ἡ φιλοπατρία τοῦ Γρηγόριου ἦταν ἐνοχλητική γιά τούς Τούρκους τῆς περιοχῆς. Γι” αὐτό ὁ πασᾶς Σαλλαμπάσης Ναυπλιώτης τόν φυλάκισε γιά ἐννέα μῆνες καί  ἔστειλε τρεῖς φορές ταχυδρόμους στήν Κωνσταντινούπολη μέ αἴτημα νά ἐκδοθεῖ φιρμάνι, γιά νά ἀποκεφαλισθεῖ στήν πλατεῖα τῆς Τριπολιτσᾶς ὅπως καί πολλοί ἄλλοι ἀγωνιστές.  Ὡστόσο, ἡ διαταγή τοῦ Σουλτάνου δέν ἦλθε, κατ΄οἰκονομίαν Θεοῦ. Ὕστερα ἀπό συνεχόμενα βασανιστήρια, σάν ἐκεῖνα τῶν πρώτων μαρτύρων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ μαρτυρικός Ἱεράρχης μας ἀφέθηκε ἐλεύθερος καί ἔγινε δεκτός ἀπό τούς Λακεδαιμόνιους μέ πανηγυρικές ἐκδηλώσεις, πού ἔμελλε νά εἶναι οἱ τελευταῖες σ΄αὐτόν τόν ἱστορικό μας τόπο. Στά μέσα τοῦ 1790 ὁ πασᾶς τῆς Πελοποννήσου τόν προσκάλεσε στήν Τριπολιτσά, ἀλλά ἐκεῖνος κατόρθωσε νά διαφύγει, πρίν συλληφθεῖ καί ὑποστεῖ τό μαρτυρικό τέλος τοῦ προκατόχου του Ἀνανίου. Διά μέσου τῆς Ὕδρας κατέφυγε στήν Κωνσταντινούπολη. Τόν Νοέμβριο τοῦ 1791 ἡ Πατριαρχική Σύνοδος τόν μεταθέτει στή Μητρόπολη Βιδύνης (Βουλγαρίας) ὅπου τόν περιμένουν νέα βάσανα καί νέες περιπέτειες.

Ἐκεῖ, ὅμως, συναντᾶται μέ τόν Ρήγα Φεραῖο καί μέ ὅλες τίς ἀναγκαῖες προφυλάξεις ἑτοιμάζει τόν ξεσηκωμό τῶν ραγιάδων.  Ἐπειδή δέ μένει τίποτε κρυφό, κινδυνεύει ἡ ζωή του καί τόν λυτρώνει τόν Ἰούνιο τοῦ 1801 ἡ νέα μετάθεσή του γιά τή Μητρόπολη Δέρκων. Οἱ Δέρκοι τῆς Ἀνατολικῆς Θράκηςβρίσκονταν κοντά στήν Κωνσταντινούπολη. Ἐκεῖ ὡς πολύτιμος συνεργάτης  τοῦ Πατριάρχου ξεδιπλώνει ὅλες τίς ἱκανότητές του καί θέτει τά χαρίσματά του στήν πνευματική καλλιέργεια τοῦ ποιμνίου του. Ταυτόχρονα, φροντίζει γιά τή χειροτονία νέων μορφωμένων κληρικῶν, γιά τή μόρφωση ὅλων τῶν ἑλληνοπαίδων τῆς Ἐπαρχίας του καί γιά τή διοργάνωση τῆς Μεγάλης τοῦ Γένους Σχολῆς. Ἡ Σχολή αὐτή ἀνέδειξε κληρικούς καί λαϊκούς ὡς ἐθνομάρτυρες καί ἱερομάρτυρες ἀλλά καί ἡρωικές μορφές τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ ἀγῶνα.

Μυήθηκε στή Φιλική Ἑταιρεία καί μετέτρεψε τό σπίτι του σέ κέντρο συνάξεως Ἑλλήνων φλεγομένων γιά τήν ἐλευθερία. Στό σπίτι του μάλιστα ἔγινε ἡ  ἐκλογή τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ε΄ ὡς Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως καί ἐκεῖ βρῆκε καταφύγιο καί μυήθηκε στή Φιλική Ἑταιρεία  καί ὁ θρυλικός Παπαφλέσσας.

Ὅμως ἡ ὥρα τοῦ τελικοῦ μαρτυρίου πλησιάζει. Ἀπευθυνόμενος στόν Πατριάρχη τίς παραμονές τῆς θυσίας του τοῦ λέγει: «Ἄν δέν προφθάσουμε νά κοινωνήσουμε στήν Ἁγία Σοφία, θά δοῦμε τή δόξα καί τήν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος ἀπό τόν οὐρανό».

Τόν Φεβρουάριο τοῦ 1821 ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης ὕψωσε τή σημαία τῆς Ἐπαναστάσεως στίς παραδουνάβιες ἡγεμονίες(Μολδοβλαχία) καί κυκλοφόρησε τήν προκήρυξη «Μάχου ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος».

Μέ τήν ἔναρξη τῆς ἐπανάστασης στίς Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, ὁ Σουλτάνος ταράζεται καί  ζήτησε γιά ἐγγύηση ὁμήρους. Στίς 9 Μαρτίου 1821 ὁ ἀοίδιμος Δέρκων Γρηγόριος ἐπικεφαλῆς 6 ἄλλων ἀρχιερέων πηγαίνουν στόν Σουλτάνο, γιά νά τόν καθησυχάσουν καί νά μήν  ἀφανίσει τούς χριστιανούς τῆς Πόλης ἀπό τήν ὀργή του. Ὅμως λίγες μέρες μετά ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός ὑψώνει τό Λάβαρο τῆς Ἐπαναστάσεως καί ὁ ξεσηκωμός στήν Πελοπόννησο γενικεύεται. Ἡ εἴδηση αὐτή καί ἡ πληροφορία ὅτι καί ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης καί ὁ μητροπολίτης Δέρκων μαζί μέ τόν Θεσσαλονίκης Ἰωσήφ ἦταν Πελοποννήσιοι ὤθησαν τόν Σουλτάνο νά ἀποφασίσει τήν ἐξόντωση καί τῶν 7 ἱεραρχῶν μαζί μέ τόν ἐθνοϊερομάρτυρα ἅγιο Γρηγόριο τόν Ε΄.

Προηγεῖται ἡ θυσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, πού σάν ἐθελόθυτο θῦμα ἀπαγχονίζεται στήν Πύλη τοῦ Πατριαρχείου,  καί ἀκολουθεῖ τό μαρτυρικό τέλος τοῦ Δέρκων Γρηγορίου καί τῶν ἄλλων.

Στίς ἀπειλές τῶν Τούρκων δημίων ὁ Δέρκων ἀπαντᾶ μέ ἠρεμία διδακτική: «Οἱ ἀρχιερεῖς θυσιάζονται ὑπέρ τοῦ ποιμνίου τους μή προδίδοντες τά ἱερά καί τά ὅσια τά ὁποῖα φυλάσσουν ὡς θησαυρόν πολύτιμον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῶν οὐδόλως δειλιῶντες πρό καί αὐτοῦ τοῦ θανάτου». Συνθέτει μάλιστα ὕμνο πρός τήν ὑπεραγία Θεοτόκο τόν ὁποῖο μέ δάκρυα ψάλλει καί καταλήγει: «Κύριε, ἰδοῦ προσπίπτομεν κλίνοντες τά γόνατα καί δεόμενοι. Ἴδε τήν θλῖψιν τοῦ ταλαιπώρου γένους ἡμῶν καί κάμφθητι πρός τούς στεναγμούς τῆς καρδίας. Ἐλέησον ἡμᾶς τυραννουμένους, οἴκτειρον ὀδυρομένους πρός σέ τόν εὔσπλαχνον, ἰδοῦ γάρ  ἤλθοσαν ἔθνη εἰς τήν κληρονομίαν σου, ἐμίαναν τούς ναούς τούς ἁγίους σου. Ἰδοῦ οἱ διώκοντες ἡμᾶς οὐκ ἀπέλιπον εἶδος κακώσεως καί τυραννίας ὅπερ οὐκ ἐποίησαν ἐφ΄ἡμᾶς. Τούς προκρίτους τοῦ γένους ἡμῶν ὡς πρόβατα σφαγῆς ἐν τοῖς τριόδοις κατασφάττουσι.Τούς ἱερεῖς ἡμῶν καί ποιμένας ὡς ληστάς πρό τῶν πυλῶν δι΄ ἀγχόνης φονεύουσι. Τάς εὐκόσμους χώρας καί νήσους ἡμῶν λεηλατοῦσι..».

Στή συνέχεια ἔψαλε τή νεκρώσιμη ἀκολουθία τῶν προαναφερθέντων ἀρχιερέων καί τήν ἰδική του καί μέ συγκλονιστική φωνή ἐπανέλαβε τό «Μακαρία ἡ ὁδός..».

Στίς 3 Ἰουνίου 1821 ἦλθε ἡ ὥρα τῆς λυτρώσεως καί τῶν στεφάνων. Τό λείψανό του ἔμεινε ἄταφο κρεμάμενο τρεῖς ἡμέρες. Τή νύκτα φαινόταν ὁλοφώτεινο. Ἐν συνεχεία παρεδόθη στόν βάρβαρο καί ἐξαγριωμένο ὄχλο, ποδοπατήθηκε στούς δρόμους καί ἐρρίφθη στά νερά τοῦ Βοσπόρου. Ἡ θάλασσα τῆς σκλαβωμένης Πόλης ἔγινε ὁ ὑγρός τάφος τοῦ ἐθνοϊερομάρτυρος Ἱεράρχου.

Κατά τό ἐτήσιο μνημόσυνό του ὁ Κωνσταντῖνος Οἰκονόμος ὁ ἐξ Οἰκονόμων στόν ἐγκωμιαστικό του λόγο ἔλεγε: «Ὦ μεγάλε τῶν Δέρκων καί τῆς Ἁγίας Συνόδου φωστήρ, ὦ Γρηγόριε, τό καύχημα τῆς Πελοποννήσου καί πάσης Ἑλλάδος, ἡ λαμπάς τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Θεολογίας, ἡ σάλπιγξ τοῦ θείου κηρύγματος. Ποιμήν ἀγαθέ, τοῦ ὁποίου τάς αρετάς καί τούς ἀγῶνας καί τούς κινδύνους μαρτυροῦσιν ἡ Λακεδαίμων, ἡ Βιδύνη καί οἱ Δέρκοι, τρεῖς ἐπαρχίαι, τάς ὁποίας μίαν μετά τήν ἄλλην ἐποίμανας ἐνδόξως καί θεοφιλῶς».

Αὐτόν τόν μέγα Ἱεράρχη ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἁγιοκατέταξε μέ τήν ἱστορική καί γενναία, δικαία καί ἀξιοκρατική ἀπόφασή της πρό ἡμερῶν καί χάρισε ἕναν ἀκόμη ἐθνοϊερομάρτυρα στήν ἐπί γῆς στρατευομένη Ἐκκλησία μας καί στήν Ἱερά Μητρόπολή μας ἕναν ἀκόμη ἅγιο προστάτη καί πρεσβευτή μας πρός τόν Κύριό μας.

Ἔτσι στούς 25 Λάκωνες ἁγίους πού τιμᾶμε τή Β΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν  στόν Ναό τοῦ ἁγίου Νικολάου Σπάρτης θά προστεθεῖ καί ὁ νέος ἐθνοϊερομάρτυρας Γρηγόριος  κοντά στόν επίσης ἐθνοϊερομάρτυρα Ἀνανία, ἄμεσο προκάτοχό του.

Ἐν καιρῶ θά ἑτοιμάσουμε, ἐντός τοῦ ἔτους που γιορτάζουμε τά 200 χρόνια ἀπό τήν ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης, καί τίς ἀνάλογες ἑορταστικές ἐκδηλώσεις γιά τόν ἀξιόλογο ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας Γρηγόριο, Μητροπολίτη τῆς Ἐπαρχίας τῶν Δέρκων.

 +Ὁ Μονεμβασίας καί Σπάρτης ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ.