Τό φῶς στήν ὀρθόδοξη εἰκόνα

Ἡ εἰκαστική αὐτή διατύπωση τῆς μεταμόρφωσης καί θέωσης τοῦ ἀνθρώπου γίνεται καί μετά ἄλλους βέβαια εἰκαστικούς χειρισμούς, κυρίως ὅμως μέ αὐτό πού σύγχρονος θεολόγος ἀποκαλεῖ "φωταγωγική· ἤ "φωτοδομή" τῆς ὀρθόδοξης Εἰκόνας. Ὁ ὀρθόδοξος ἁγιογράφος, σέ ἀντίθεση μέ τόν ἀναγεννησιακό ζωγράφο πού δουλεύει σκιοδομικά, δομεῖ τήν Εἰκόνα καί τήν πλάθει κυρολεκτικά μέ φῶς. Στήν τέχνη τῆς Εἰκόνας ἡ παλέττα τῶν χρωμάτων νοεῖται ὡς παλέττα τοῦ φωτός. Ὁ ἁγιογράφος ἀναμειγνύει τά χρώματα μέ φῶς, ὅπως ἀκριβῶς καί ὁ ἅγιος "τῷ φωτί ἀναμείγνυται" κατά τήν ἔκφραση τοῦ Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου.

Τό φῶς αὐτό στή βυζαντινή ζωγραφική διαδραματίζει ἕναν ἰδιάζοντα ρόλο, ἀναφέρεται στό εἶναι τῶν εἰκονιζομένων καί ἄρα προσλαμβάνει χαρακτηρα ὀντολογικό. "Ὁ Θεός φῶς ἐστί" καί ἡ ἐνανθρώπησή του ἀποτελεῖ τό φῶς τό ἐρχόμενο στόν κόσμο: "Καί γάρ ἦλθεν, ἐφάνη τό φῶς τό ἀπρόσιτον". Τό φῶς αὐτό, κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ εἶναι οἱ ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Καί τό φῶς πού καταλάμπει τίς ἱερές Εἰκόνες εἶναι αὐτή ἀκριβῶς "ἡ θεία ἐνέργεια καί κατά συνέπεια τό οὐσιῶδες στό περιεχόμενο τῆς Εἰκόνας". Τό φῶς μέ τό ὁποῖο φωτίζεται ἡ ὀρθόδοξη Εἰκόνα δέν εἶναι τό φυσικό φῶς πού ἐκπορέυεται ἀπό μιά συγκεκριμένη ἐξωτερική πηγή, ὥστε νά ὑπακούει στούς ἄτεγκτους καί ἀπρόσωπους νόμους τῆς εὐθύγραμμης διάδοσης τοῦ φωτός - μέ ὅλες τίς συνέπειες αὐτῶν τῶν νόμων, ὅπως συμβαίνει στή δυτική τέχνη. Εἶναι, ἀντίθετα, ἕνα φῶς "ἄνωθεν καταβαῖνον" καί ἔσωθεν καταυγάζον τά εἰκονιζόμενα, διαχεόμενο ταυτόχρονα παντοῦ, χωρίς συγκεκριμένη ἑστία οὔτε γωνία φωτισμοῦ, πού θά ἔσπαγε τή φανέρωση τῆς πανταχοῦ παρουσίας του. Εἶναι ὡσάν νά κατεβαίνει "φωτιά ἀπό τόν οὐρανό στῆ γῆ καί φωτίζει ἐκ τῶν ἔσω ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπινη ὕπαρξη". Γιά τήν ὀρθόδοξη εἰκονογραφική μας παράδοση εἶναι τό ἄκτιστο θαβώρειο φῶς, πού περιέλαμψε τόν Κύριο στό ὅρος τῆς Μεταμορφώσεως. Καί ἀκριβῶς ἡ μετοχή σ' αὐτό τό ἄκτιστο μεταμορφωτικό φῶς ὑποστασιάζει τά εἰκονιζόμενα, τούς χαρίζει ὑπόσταση καί ταυτότητα· τά κάνει νά εἶναι ὅ,τι εἶναι. Τέτοιας ποιότητας φῶς καταυγάζει τίς ἁγιασμένες ὑπάρξεις τῶν εἰκονιζομένων καί ἀποτελεῖ πρόγευση καί ἀρραβώνα τῆς ἐσχατολογικῆς ὄγδοης ἡμερας -"ἔλευση τῆς παρουσίας". Ὅθεν τό φῶς τῆς Εἰκόνας ἔχει χαρακτήρα "θεοφανικό" ὡς ἔκφραση θείων ἐνεργειῶν πάνω στήνκτίση καί τά πρόσωπα τά ὁποια μεταμορφώνει. Θά μπορούσαμε, λοιπόν, νά ποῦμε ὅτι ἡ ὀρθόδοξη Εἰκόνα αἰσθητοποιεῖ εἰκαστικά τήν ὡραία περιγραφή τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, τήν ἀναφερομένη στή διά τοῦ θείου πυρός, ἤγουν τῆς ἀκτίστου χάριτος, μεταμόρφωση τοῦ σώματος τῶν ἁγίων: "Οὕτω δή καί τά σώματα τῶν ἁγίων ὑπό τῆς ἑνωθείσης τῇ ψυχ·ῇ αὐτῶν χάριτος, ἤτοι τοῦ θείου πυρός μεταλαμβάνοντα, ἁγιάζονται καί ἐκπυρούμεαν διαυγῆ καί αὐτά γίνονται καί πολύ τῶν ἄλλων σωμάτων διαφορώτερα καί τιμιώτερα ἀποκαθίστανται".

από : http://www.apostoliki-diakonia.gr