Ά γ ι ο ς Δ η μ ή τ ρ ι ο ς ο Μ υ ρ ο β λ ύ τ η ς

Τροπάρια Αγίου Δημητρίου

1. Απολυτίκιο

Μέγαν εύρατο εν τοις κινδύνοις
Σε υπέρμαχον η οικουμένη
Αθλοφόρε τα έθνη τροπούμενον.
Ως ουν Λυαίου καθείλες την έπαρσιν,
εν τω σταδίω θαρρύνας τον Νέστορα, ούτως,
Άγιε Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε,
δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.

2. Κοντάκιο

Τοις των αιμάτων σου ρείθροις, Δημήτριε,
την Εκκλησίαν Θεός επορφύρωσεν
ο δους σοι το κράτος αήτητον
και περιέπων την πόλιν σου άτρωτον,
αυτής γαρ υπάρχεις το στήριγμα.

3. Μεγαλυνάριο

Τον μέγαν οπλίτην και αθλητήν
τον στεφανηφόρον και εν μάρτυσι θαυμαστόν,
τον λόγχη τρωθέντα πλευράν ως ο Δεσπότης,
Δημήτριον τον θείον, ύμνοις τιμήσωμεν.



Ιστορία

Ο ναός του άγιου Δημήτριου πρωτοχτίστηκε πάνω από ένα ρωμαϊκό λουτρό στο οποίο μαρτύρησε ο άγιος το 303.

Σύμφωνα με την παράδοση, από το σημείο όπου μαρτύρησε ο άγιος άρχισε να αναβλύζει μύρο. Το 324 που ορίστηκε ο χριστιανισμός σαν επίσημη θρησκεία του κράτους οι θεσσαλονικείς χτίσανε ένα μικρό τρίκλιτο ναό στο σημείο αυτό. Ο μικρός αυτός ναός έγινε σύντομα γνωστός όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη αλλά σε όλο τον χριστιανικό κόσμο διότι αποδείχτηκε ότι το μύρο είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Προσκυνητές έρχονταν από όλα τα μέρη του κόσμου για να προσευχηθούν και να θεραπευτούν. Ανάμεσα σε αυτούς και ο έπαρχος του ιλλυρικού Λεόντειος. Ο Λεόντειος θεραπεύτηκε από την αθεράπευτη για χρόνια αρρώστια του και από ευγνωμοσύνη στον Άγιο, αντικατέστησε το μικρό τρίκλιτο ναό με μια επιβλητική Βασιλική το 413. Η Βασιλική στεκόταν εκεί μέχρι και τα χρόνια του αυτοκράτορα Ηρακλείου (610-641) όταν μια πυρκαγιά την κατέστρεψε.

Ο ναός ανοικοδομήθηκε με μερικές διαφοροποιήσεις αμέσως μετά. Το 904 όμως λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς και λίγο αργότερα το 1185 ξαναλεηλατήθηκε από τους Νορμανδούς. Την περίοδο της δεύτερης λεηλασίας τα λείψανα του άγιου μεταφέρθηκαν στην Ιταλία από καλόγερους που ήθελαν να τα διασώσουν. Το 13ο αιώνα ο ναός επισκευάστηκε και ανακαινίστηκε. Την εποχή εκείνη χτίστηκε και το παρεκκλήσι του άγιου Ευθυμίου στην νοτιοανατολική πλευρά του ναού του άγιου Δημήτριου από τον πρωτοστράτωρ Μιχαήλ Γλαβάς Ταρχανειώτη, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκετε στο παρεκκλήσι. Το 1430, κατά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, μια καινούργια λεηλασία έγινε. Αυτή μάλιστα ήταν τόσο βάναυση που οι τοίχοι του ναού μείνανε σχεδόν γυμνοί! Το 1481 τοποθετήθηκε στην αριστερή αρχή του κεντρικού κλίτους του ναού ο τάφος του Λούκα Σπαντούνη, ενός ανθρώπου που διέθεσε αρκετά χρήματα στον ναό. Το 1493 η Εκκλησία μετατρέπεται σε μουσουλμανικό τέμενος με το όνομα «Κασημιά Τζαμί» και παραμένει έτσι έως την απελευθέρωση της πόλης. Το 1917 το μνημείο σχεδόν αφανίστηκε ακολουθώντας την μοίρα του σε μια ακόμη πυρκαγιά. Τέλος ο ναός αναστηλώθηκε και παραδόθηκε στους πιστούς στις 26 Οκτωβρίου του 1949, την ημέρα της γιορτής του άγιου.

Λίγο αργότερα το 1978 τα λείψανα του άγιου επιστρέφουν από το αββαειο του S.Lorenzo in Campo της Ιταλίας και τοποθετήθηκαν σε μια αργυρή λάρνακα όπου φυλάγονται μέχρι και σήμερα.

Στην κρυπτή του ναού λειτουργεί μια μουσειακή έκθεση με την γλυπτή διακόσμηση του ναού στις διάφορες φάσεις της ιστορίας του. Τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου είναι:

* Η Κρήνη αγιάσματος και μύρου, σε τρεις φάσεις (4ος, 6ος και 12ος - 13ος αιώνας)
* Αρχιτεκτονικά γλυπτά (επίκρανα, θωράκια κ.α.) της πρώτης φάσεως του ναού (5ος αιώνας).
* Θραύσματα κιβωρίου Αγίας Τράπεζας του 13ου αιώνα.
* Θραύσματα διακόσμησης ταφικού πιθανότατα μνημείου του 14ου αιώνα
* Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες του ναού.

Στο ναό του αγίου Δημητρίου διασώζονται ελάχιστα ψηφιδωτά γιατί τα πιο πολλά καταστράφηκαν στην πυρκαγιά του 1917.

Η «ιστορική» τοιχογραφία που απεικονίζει τον Ιουστινιανό τον ΄Β και την ακολουθία του βρίσκετε στο νότιο τοίχο. Στην πρώτη δυτική τετράγωνη κολόνα συναντάμε τη δεύτερη πιο σημαντική τοιχογραφία που απεικονίζει τον αρχιεπίσκοπο της Θεσσαλονίκης Γρηγοριο τον Παλαμά με τον αυτοκράτορα Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνό, ο οποίος έμεινε στην ιστορία και με το μοναχικό του όνομα Ιωασάφ. Οι τοιχογραφίες αυτές χρονολογούνται το 8ο αιώνα. Στο ναό συναντάμε και ψηφιδωτά του 5ου αιώνα όπως αυτό στο δυτικό τοίχο που παριστάνει τον Άγιο σε στάση δέησης και τον άγγελο να σαλπίζει. Συνεχίζουμε με τρία ψηφιδωτά του 7ου αιώνα, το πρώτο βρίσκετε στο νοτιοανατολικό πεσσό και απεικονίζει τον Άγιο ανάμεσα σ’έναν επίσκοπο και έναν έπαρχο. Το ψηφιδωτό αναφερεται,συμφωνα με την επιγραφή του, στην πολιορκία της πόλης από τους Σλάβους, που σύμφωνα με την παράδοση ο πολιούχος έσωσε την πόλη. Το δεύτερο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του πεσσού και εικονίζει τον Άγιο με έναν διάκονο και το τρίτο απεικονίζει τον Άγιο Σέργιο σε στάση δέησης.