Η λατρεία του Αγίου Γεωργίου στην Αράχωβα χάνεται στα βάθη του χρόνου και συνδέεται με τους θρύλους, τις παραδόσεις, τα τραγούδια και την ιστορία της.
Λαμπρή εκκλησία του Αγίου στην κορυφή της Αράχωβας εντυπωσίαζε πάντα τους ξένους. Γραπτές μαρτυρίες βεβαιώνουν πως υπήρχε ήδη στα 1676. Όμως είναι άγνωστο πόσα χρόνια πριν υπήρχε στο ίδιο χώρο. Σε τούτη την πανέμορφη εκκλησία και στο γύρω χώρο γιορτάζουν οι Αραχωβίτες το Πανηγυράκι, την τριήμερη γιορτή προς τιμή του Αγίου Γεωργίου.
Ζωντανή η πίστη των Αραχωβιτών στο Αφέντη Αι Γιώργη, όπως τον αποκαλούν, εκφράζεται στο Πανηγυράκι αυθόρμητα. Στη γιορτή αυτή έχουν ενσωματωθεί και διατηρούνται αμετάβλητα μέχρι σήμερα παλαιότατα έθιμα των ελληνικών πανηγυριών με αρχαιότατες καταβολές. Πουθενά ίσως στην Ελλάδα δεν έχει διασωθεί τόσο αυθεντική η εικόνα του ελληνικού πανηγυριού, όπως γιορταζόταν στο Βυζάντιο και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η λιτάνευση της Ιερής Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την παραμονή της γιορτής με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια και απαράβατη τάξη, ο χορός των γερόντων, τα αγωνιστικά έθιμα (ο αγώνας του ανηφορικού δρόμου των γερόντων, των ανδρών και των νέων, το σήκωμα πέτρας, τα άλματα, η λιθοβολία, η σφαιροβολία, η διελκυστίνδα, η πάλη), το δρώμενο στην βρύση ταΆ Αι Γιώργη, το έθιμο της προσφοράς αρνιών από τους κτηνοτρόφους που είναι τα έπαθλα των νικητών, το κοινό τραπέζι στην αυτή της εκκλησίας, το ρουμελιώτικο γλέντι και τέλος ο τελετουργικός χορός της λήξης του πανηγυριού την τρίτη ημέρα είναι έθιμα που συντηρήθηκαν αναλλοίωτα στο χρόνο. Ίσως σε δύσκολους καιρούς και σε πολέμους να επηρεάστηκε η λαμπρότητα του πανηγυριού, ωστόσο δεν έπαψε ποτέ να γιορτάζεται. Οι περιγραφές των πανηγυριώτικων εθίμων, όπως διασώθηκαν σε γραπτές μαρτυρίες από το 1835 και εξής, από περιηγητές που ήρθαν στην Αράχωβα, επιβεβαιώνουν πόσο αυθεντικό έχει μείνει το Πανηγυράκι μέχρι σήμερα. Ο επισκέπτης – προσκυνητής ζει πρωτόγνωρες και ανεξίτηλες καταστάσεις καθώς διαπιστώνει στην ομόψυχη συμμετοχή το βιωματικό χαρακτήρα της γιορτής που δεν αλλοιώθηκε από την αλματώδη ανάπτυξη του τόπου.
Η ευσέβεια των Αραχωβιτών προς τον πολιούχο Αγιο της Αράχωβας σφυρηλατήθηκε μέσα στις ιστορικές δοκιμασίες του τόπου. Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην σωτήρια επέμβαση του Αγίου στα χρόνια της τουρκοκρατίας και στην Επανάσταση. Στο ξεκίνημα του Αγώνα οι Αραχωβίτες ύψωσαν τη δική τους σημαία κεντημένη με τον προστάτη τους Αγιο Γεώργιο. Ήταν αυτή η πρώτη σημαία της επαναστατημένης Ρούμελης, το λάβαρο της Επανάστασης, που ευλογήθηκε στην Αγία Παρασκευή της Λιβαδειάς από τον Ησαΐα Σαλώνων, τον Διόνυσο Αθηνών και το Νεόφυτο Ταλαντίου, κυμάτισε στον πύργο της Ώρας στη Λιβαδειά και παραδόθηκε στον Αθανάσιο Διάκο.
Προ πάντων όμως το Πανηγυράκι προσέλαβε και εθνικό χαρακτήρα μετά τη μάχη της Αράχωβας το Νοέμβριο του 1826. Ακλόνητη είναι η πίστη των Αραχωβιτών ότι ο Τροπαιοφόρος Γεώργιος οδήγησε τους Έλληνες αγωνιστές και τον αρχηγό τους Γεώργιο Καραϊσκάκη στη περίλαμπρη νίκη κατά των τουρκαλβανών του Μουστάμπεη. Η νίκη αυτή πέρασε στην ιστορία ως η «Ανάσταση της Επανάστασης». Με το γνώριμο τους παλιό ακριτικό τραγούδι του Αι Γιώργη, το «Πανηγυράκι», οι Αραχωβίτες συνέδεσαν και ερμήνευσαν συμβολικά τα δυνατά βιώματα του Αγώνα. Ο δράκος του τραγουδιού έγινε ο τούρκος που στερούσε τη λευτεριά των Ελλήνων.
Το Πανηγυράκι αποδείχνει ότι εδώ στην Αράχωβα η παράδοση δεν είναι ξεκομμένη από την πραγματικότητα, αλλΆ είναι έκφραση ψυχική και βίωμα του Αραχωβίτη κάθε ηλικίας.
ΤΟ ¨ΠΑΝΗΓΥΡΑΚΙ¨
Τραγούδι των θρύλων και των παραδόσεων
Πανηγυράκι γίνεται ψηλά στον Αγι Γιώργη.
Μαριγώ Φραγκόπουλο.
Το πανηγύρι ήταν πολύ κι ο τόπος ήταν λίγος.
Τώρα ανθίζουν τα κλαριά.
"Γαϊτανό κι αριοπλεγμένο
μια χαρά ήταν το καημένο".
Βαστάει ο δράκος το νερό, διψάει το πανηγύρι.
ΈρχουμΆ, έβγα , δέξε με.
Σκάσαν οι μούλες για νερό και τα στοιχειά απΆ τη δίψα,
Γέροντες χορεύουνε.
Κι αυτά τα λιανομούλαρα πέσανε να ψοφήσουν.
Γεια χαρά σου άνοιξη.
"Γιώργηνα με το φουστάνι
βαλ' τα πρόβατα στη στάνη".
Τρείς λυγιρές συνάχτηκαν, να πανΆ να πούν του δράκου:
-Απόλα δράκο μ' το νερό.
-Απόλα, δράκο μΆ, το νερό να πιεί το πανηγύρι.
Ξένος είμαι, δέξε με.
Βάλαν τις μπόλιες ανοιχτά και στα μαλλιά τους μόσχο,
Μαριγώ Φραγκόπουλο.
Κρεμάσαν και τΆ αρμάθια τους ως την ποδιά τους κάτω.
Από βραδύς τοιμάστηκαν, το δράκο νΆ ανταμώσουν,
και την αυγούλα με δροσιά στον Παρνασσό τραβάνε.
Στη Γούρνα σαν ροβόλησαν μπροστά Άνας Καβαλλάρης.
Κρατούσε και στο χέρι του ολόχρυσο κοντάρι.
Τώρα ο δράκος μούγκρισε και βγήκε απΆ τη σπηλιά του.
Και με τη γνώμη σκέφτηκε και με το νού του λεει:
Καλώς το γιώμα πώ 'ρχιται, καλώς το κολατσιό μου.
Τις λυγιρές αγνάντεψε και τρέχει να τις φάγει.
ΜΆ ο Καβαλλάρης χύμηξε και τον ποδοπατάει.
Του δράκου κακοφάνηκε, πολύ του βαρυφάνη.
Τυλίγεται στο άλογο, με λύσσα πολεμάει,
να καταπιεί το άλογο μΆ όλο τον Καβαλλάρη.
Βγάζει φωτιά απΆ το στόμα του, ουρλιάζει και μουγκρίζει.
Μα με τις τρεις τις κονταριές ο δράκος ξεψυχάει.
Κι ο Καβαλλάρης άφαντος, με τον ψαρί του …πάει.
Κι η Λάμνια αναστέναξε, του βρόντου η δυχατέρα.
Πάει απολάει το νερό να πιεί το πανηγύρι.
Κάμαν σταυρό οι λυγιρές, στον Αγιο τάξαν τάμα,
και πίσω πάλι γύρισαν, να πάν στο πανηγύρι.
Ηύραν αρνιά να ψένουνε, κριγιάρια σουβλισμένα.
Κι οι γέροι σέρναν το χορό, ξοπίσω παλληκάρια,
και πάρα πίσω λυγιρές κοντά με τους λεβέντες.
Τραγούδι χορευτικό το ¨Πανυγηράκι¨, έχει δική του μουσική και δικά του χορευτικά βήματα (χορός Αραχωβίτικος στα τρία). Είναι πολύστιχο αφηγηματικό τραγούδι, που βασίστηκε σε προϋπάρχουσα λαϊκή παράδοση.
Η σημασία του είναι συμβολική. Πανηγυράκι είναι η μάχη της Αράχωβας και δράκος η Τουρκιά που κρατάει τη λευτεριά: το νερό. Μούλες οι ραγιάδες , στοιχειά η κλεφτουριά και λιανομούλαρα οι έφηβοι , και οι «τρεις λυγερές» οι τρεις μεγάλες δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία.
Αναρτήσεις
